Ahmed el - Haznevî (ö. 1949) ve Hazneviyye tarikatı

Abstract

Nakşibendi tarikatının Hazneviyye kolunun kurucusu ve İslam dünyasının önde gelen tanınmış şahsiyetlerinden olan Şeyh Ahmed el-Haznevî ve kurmuş olduğu Hazneviyye tarikatının ele alındığı bu çalışmada matbu çalışmalardan istifade edildiği gibi bazı nadir yazma eserlerden, kaynak kişilerden de yararlanılmıştır. Çok iyi bir medrese tahsili gördüğü anlaşılan Şah-ı Hazne lakabıyla meşhur Şeyh Ahmed el-Haznevî talebelik yıllarında tasavvufa ilgi duymuş ve bunun üzerine mürşidi Muhammed Diyauddin Norşinî'nin yanına uzak mesafeleri kat ederek gitmiştir. Seyrü sülûkunu tamamladıktan sonra şeyhi tarafından kendisine hilafet verilmiş ve irşad amacıyla memleketine gönderilmiştir. Zaman içinde, etki alanının genişlemesini takip eden süreçte, Nakşibendî tarikatında kendisine nisbet edilen bir kolun oluşmasına yol açmıştır. Onun vefatının ardından da Şeyh Ahmed'in yerine geçen her bir mürşid kendi imkânları çerçevesinde tarikatın neşri için çalışmıştır. Onların da bu gayreti neticesinde zaman içerisinde Hazneviyye tarikatının adı dünyanın birçok yerinde duyulmaya başlamış, çeşitli kesimlerden yoğun ilgi görmüştür. Tezimizde Şeyh Ahmed'in hayatı ve tasavvufi anlayışı yanında, tesis ettiği Hazneviyye tarikatının gelişimi; günümüze kadarki durumu ve usul ile erkânı hakkında da bilgi aktarımında bulunulmuştur.

This study, employing some published works in addition to, certain unpublished manuscrips and living individuals, deals with Sheikh Ahmad al-Khaznawi, founder of the Khaznawiyya branch of the Nakshbandi order, and his sufi way. Seykh Ahmad al-Khaznawi, also well-known as Shah Khazne, seems to have received an excellent classical training, then got interested in Sufism, hence took a long trip to his spiritual guide Muhammed Diyauddin Norsini. After completing the sufi education, his master gave authority to him and sent to his city for guidance. After a while, in the process of what his effect become spreading, a branch within the Nakshbandiyya occurred and affiliated to him. When he died, his successors, took over the task, worked to spread this way. As a result of these efforts, Khaznawiyye branch has become known all over the world and too many people have begun interested in it. In this thesis, we focus on the development of Khaznawiyye way which had been established by him, and its condition up until now, its method and basic principles.