1945-1960 Soğuk Savaş dönemi Türk-Amerikan ilişkileri ve Ortadoğu`ya yansıması

Abstract

Bu tezin amacı, Soğuk Savaşın ortaya çıktığı 1945-1950 yılları ve yoğun olarak yaşanmaya başladığı 1950-1960 yılları arasında Türk-Amerikan ilişkileri ve bunun Ortadoğu'ya yansımasını ele almaktır. Söz konusu dönemde Türkiye'nin, Batı'nın tahtını İngiltere'den devralan Amerika Birleşik Devletleri ile olan ilişkilerinin Ortadoğu ekseninde ve Türkiye'nin de Ortadoğu politikalarının Amerika Birleşik Devletleri liderliğindeki Batı ekseninde gerçekleşmişti. Bunun temelleri ise 1945 ile 1950 yılları arasında Türkiye'de egemen olan İnönü döneminde atılmaya başlanmıştır.Tez, Giriş ve Sonuç bölümlerinin yanı sıra altı ana bölümden oluşmaktadır. Birinci Bölümde, 1945-1960 yılları arasında Türk-Amerikan ilişkilerinin temeli bazı kriterler ışığında teorik olarak ele alınmıştır. İkinci Bölümde; Türkiye'nin Ortadoğu ile olan ilişkileri, Ortadoğu'nun Amerika Birleşik Devletleri ve Sovyetler Birliği açısından önemi, bu devletlerin Türkiye-Ortadoğu ilişkilerine etkileri ve Türkiye'nin Ortadoğu politikalarının dönüm noktası olan 1950-1960 yılları arasında Ortadoğu bağlamında Türkiye'nin dış politika esasları üzerinde durulmuştur. Üçüncü Bölümde ise, 1945-1950 dönemi Türk Dış Politikası incelenmiştir. Bu dönemde ortaya çıkan bazı önemli gelişmeler ile bunların Türkiye-Ortadoğu ilişkilerine etkisi anlatılmıştır. Dördüncü Bölüm; Türkiye'nin Amerika Birleşik Devletleri idaresindeki Batı ekseninde oturtmak durumunda olduğu Ortadoğu politikasının oluşum basamaklarını kapsamaktadır. Beşinci Bölüm; Bağdat Paktı, Türkiye ve Amerika Birleşik Devletleri başlığı altında, kurulmasında Amerika Birleşik Devletleri'nin önayak olduğu ve Türkiye'nin rol oynadığı Bağdat Paktı, Bağdat Paktı öncesi gelişmeler ve Bağdat Paktı'nın etkisi üzerinde durulmuştur. Altıncı Bölümde ise, Ortadoğu krizleri ve bunların Türk-Amerikan ilişkilerine etkileri alınmıştır. Sonuç Bölümünde ise, genel bir değerlendirme yapılarak, Türkiye'nin söz konusu dönemde Amerika Birleşik Devletleri ile olan ilişkilerini tüm sıcaklığı ile devam ettirdiği, toprak bütünlüğü ve bağımsızlığını korumak için Sovyetler Birliği karşısında, Amerika'nın yanında yer alıp güç dengesi politikası izleyerek Ortadoğu politikalarını bu devlet ekseninde belirlemek durumunda olduğu vurgulanmıştır.Anahtar Kelimeler: Soğuk Savaş, Amerika Birleşik Devletleri, Sovyetler Birliği, Ortadoğu, Demokrat Parti, CHP.

The aim of this thesis is to research the relationship between Turkey and the United States and how this is reflected in the Middle East at the time when Cold War emerged in 1945 to 1950 and when it was felt deeply during the 1950?s. During the mentioned period, Turkey?s relations with the USA?which took up West?s `throne? from England?focused on the Middle East; and Turkey?s Middle East policies focused on the West?which was dominated by the USA. The fundamentals of these policies began to take shape between the years 1945 to 1950 when İnönü was in power.This thesis consists of an introduction, six chapters and a conclusion. In the first chapter, the fundamentals of Turkish-American relations between 1945 to 1960 is handled theoretically. In the second chapter, Turkey?s relations with the Middle East, the importance of the Middle East from the USA?s and Soviet Union?s perspectives, the imprint of these countries on Turkish-Middle Eastern relations, and the essentials of Turkish foreign policy focusing on the Middle East between the years 1950 and 1960 (which was a turning point in Turkey?s Middle East policies) are examined. In the third chapter, Turkish foreign policy from 1945 to 1950 is examined. Some important developments in this period and the effect of these on Turkish-Middle Eastern relations are also addressed. In the forth chapter, the steps Turkey took to establish its Midle Eastern policy under American influence are examined. The fifth chapter focuses on the Baghdad Pact, the developments before it and its effects. In the sixth chapter, the various crises in the Midlle East and their impact on Turkish-American relations are examined. In the conclusion chapter, a general evaluation is done. In this period it is stated that Turkey had warm relations with the USA. It is also stated that in order to preserve its independence and sovereignty against the Soviet Union, Turkey had to determine its Midlle Eastern policies through power balance policies and by staying close to the USA.Key Words: Cold War, the USA, Soviet Union, Middle East, Democrat Party, CHP.