Ergenlerde algılanan ebeveyn kabul ve reddinin mükemmeliyetçilik ve sosyal kaygı düzeyi ile ilişkisinin incelenmesi

Abstract

Ergenlik döneminin başlaması ile birlikte görülen başkaları tarafından beğenilme ve onaylanma arzusunun yoğunluğu, mükemmeliyetçi kişilik özelliklerinin ve sosyal kaygı düzeyinin gelişiminde rol oynamaktadır. Özellikle bu dönemde ergen tarafından algılanan ebeveyn tutum ve davranışlarının onların mükemmeliyetçilik ya da sosyal kaygı düzeylerini etkileleyen temel etkenlerden olduğu görülmektedir. Dolayısıyla bu çalışma Ebeveyn Kabul ve Red (EKAR) kuramı çerçevesinde, ergenlerdeki mükemmeliyetçilik ve sosyal kaygı ile algılanan ebeveyn kabul ve red düzeyi arasındaki ilişkinin incelenmesini amaçlamıştır. Araştırmanın örneklemi Ankara'da yabancı dil ile öğretim veren bir lisede okuyan 306 (158 kız, 148 erkek) öğrenciden oluşmaktadır. Araştırmaya katılan öğrencilere kişisel bilgi formunun yanısıra `Ebeveyn Kabul ve Red Ölçeği` (Anne-Baba Formu), `Çok Boyutlu Mükemmeliyetçilik Ölçeği` ve `Sosyal Kaygı Ölçeği` uygulanmıştır. Yapılan analizler sonucunda kızların erkeklere göre annelerini daha kabul edici ve sıcak olarak algıladıkları ve mükemmeliyetçiliğin alt boyutları açısından ise kızların düzen alt boyutunda daha yüksek puan alırken, erkeklerin ise davranışlardan şüphe, aile beklentileri ve ailesel eleştiri alt boyutlarında daha yüksek puan aldıkları bulunmuştur. Kendilerini başarılı olarak algılayan öğrencilerin algıladıkları ebeveyn kabul düzeyinin, kendilerini başarısız algılayan öğrencilere göre daha yüksek olduğu görülmüştür. Ayrıca, kendilerini başarısız olarak algılayan öğrencilerin, kendilerini başarılı olarak algılayan öğrencilere göre ebeveynlerini daha eleştirel ve yüksek beklenti içinde olan ebeveynler olarak algılamaları yönünde farklılık bulunmuştur. Sınıf düzeyine bağlı olarak ise lise eğitiminin ilk yıllarında olan öğrencilerin, üst sınıflarda olan öğrencilere göre ebeveynlerini daha sıcak ve kabul edici algıladıkları, mükemmeliyetçilik açısından ise üst sınıflarda eğitim gören lise öğrencilerinin, alt sınıflarda olan lise öğrencilerine göre hatalara karşı daha duyarlı ve mükemmeliyetçi olmaları yönünde farklılık bulunmuştur. Algılanan ebeveyn kabul red düzeyi ile mükemmeliyetçilik düzeyinin sosyal kaygıyı yordamasına ilişkin sonuçlar incelendiğinde ise hem kız hem de erkeklerde mükemmeliyetçiliğin sosyal kaygıyı yordayan bir etken olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Çalışma sonuçları, EKAR kuramı ve literatürdeki araştırmalar çerçevesinde ele alınarak tartışılmıştır.

Intensified desire of being liked and accepted during adolescence period plays a role in the development of perfectionist traits and social anxiety. Especially in this period, perceived parental attitude and behavior is observed to be one of the main factors that affect adolescents' levels of perfectionism and social anxiety. Therefore, this study aimed to examine the relationship between perfectionism and social anxiety and the levels of perceived parental acceptance-rejection among adolescents within the framework of The Parental Acceptance-Rejection (PAR) Theory. The sample of the study consists of 306 (158 girls, 148 boys) students from a private high school in Ankara. In addition to the demographic form, the participants were given `Parental Acceptance-Rejection Questinnaire`(PARQ-ParentForm),`Frost Multidimensional Perfectionism Scale` and `Social Anxiety Scale`. Results of the analysis showed that girls perceived their mothers more accepting and warm than boys and among the perfectionism subscales girls scored higher in the organization subscale whereas boys scored higher in the doubts, parental expectations and parental criticism subscales. Additionally, students that perceived themselves as being successful had higher levels of perceived parental acceptance compared to the students that perceived themselves as unsuccessful. Also, students who saw themselves unsuccessful, perceived their parents as more critical and as having higher expectations than students who saw themselves successful. Regarding the school years, the results of the study found a significant difference between the students in the first grades and in the higher grades with former perceiving their parents as more accepting and warm than latter and in terms of perfectionism, students in higher grades had more concern over mistakes and were more perfectionist than students in the lower grades. When the impacts of the levels of perfectionism and perceived levels of parental acceptance-rejection on social anxiety were examined, it was found that perfectionism is one of the factors that predict social anxiety both in girls and in boys. The results of the study were discussed within the framework of PAR Theory and the previous research literature.