Soğuk savaş döneminde Türkiye`nin politika arayışı ve dahil olduğu paktlar ile müttefiklik ilişkileri

Abstract

Bu çalışmanın amacı; Türkiye'nin Soğuk Savaş döneminde izlediği dış politikalara bağlı olarak dahil olduğu paktlardaki müttefiklik ilişkilerini ortaya koymak, bu ilişkilerin kurulmasında ve yönetilmesindeki başarı / başarısızlıkları tartışmak, günümüz dış politikasında Türkiye'nin yaşadığı sorunların geçmişteki benzerleri karşısında nasıl bir değişime uğradığını görebilmek ve tarihsel bir perspektifle Türkiye'nin gelecekteki müttefiklik ilişkilerinin yönünü ortaya koyabilmektir.İki kutuplu bir yeni dünya sisteminin hâkim olduğu Soğuk Savaş döneminde ABD ve SSCB kendi egemenlik sahalarını genişletebilmek için diğer devletlerle koalisyonlar ve ittifaklar oluşturarak ideolojik bir savaş yürütmüşlerdir. ABD ve SSCB arasındaki güç mücadelesi sadece Avrupa ile sınırlı kalmayarak Ortadoğu, Asya ve Afrika'ya kadar yayılmıştır.Uluslararası arenada yaşanan çatışmalar ve anlaşmazlıklar Soğuk Savaş döneminin iki kutuplu sisteminde Türkiye'yi tercih yapmaya zorlamıştır. Türkiye yaşadığı ekonomik ve güvenlik kaygıları ile 1950 yılından itibaren Batı eksenli bir dış politika yürütmüştür. Ancak Kıbrıs Sorunu ile birlikte Batı ile olan ilişkiler gözden geçirilmeye başlanmış ve ciddi güven bunalımları yaşanmıştır. Nihayet ABD Ambargosu ile birlikte ilişkiler karşılıklı restleşmeye kadar varmıştır. 1980 Darbesinden sonra ise önceki dönemlerdeki gibi tek yönlü bir politika izlenmeyip hem Doğu, hem de Batı ile dengeli ve çok yönlü bir dış politika izlenmiştir.Soğuk Savaş döneminde Türkiye'nin geliştirmiş olduğu politikalar konjonktürel değişimlerden etkilenerek ulusal çıkarlarının korunması açısından farklılık göstermiştir. Bu amaçlar doğrultusunda oluşturulan paktlar uzun süreli olamamıştır. Soğuk Savaş dönemi şartlarında Türkiye'nin uluslararası işbirlikleri sayesinde görünürlüğü ve etkinliği artarak uluslararası sorunlarda aktif ve belirleyici bir rol oynadığı söylenebilir.Anahtar Kelimeler:Soğuk Savaş, Bağdat Paktı, CENTO, Sadabad Paktı, Balkan Paktı, AGİT, NATO

Aim of this study is not only to reveal the alliance relations where Turkey is involved in the pacts owing to foreign policies that she followed during the Cold War era, but also to argue the success / fail in establishing and managing these relations as well as analysing how the problems, faced by Turkey, underwent a change against similar problems in the past in terms of today's foreign policy and to set forth the aspect of the alliance relations of Turkey in the future with a historical perspective.During the Cold War era, where bipolar new world system is prevailed, USA and USSR have conducted an ideological war by establishing a coalition and alliances with the other states in order to expand their hegemony areas. The struggle for power between USA and USSR has not only been limited for the Europe but also spread to the Middle East, Asia and Africa.Conflicts and disagreements appeared in the international arena has forced Turkey to make a selection in the bipolar system of Cold War era. Turkey has adopted Western oriented policy since 1950 because of her economic and security concerns. However, together with the Cyprus problem, relations with the West began to be reviewed and serious confidence crises were gone through. Finally, with the US embargo, relations reached to the point of mutual showdown. After the 1980 coup, a unilateral policy was not followed like in previous times, on the contrary, a multidimensional foreign policy was pursued which was balanced both with the East and the West.Policies developed by Turkey during the Cold War era were affected by the cyclical changes and differed in terms of preserving national interests. Pacts established in line with these purposes did not last long. Under the Cold War era circumstances, it can be said that Turkey has played an active and determinant role regarding the international problems owing to her international cooperation based upon the increasing visibility and efficiency.Keywords:Cold War, Baghdad Pact, CENTO - Central Treaty Organization, Treaty of Saadabad, Agreement of Friendship and Cooperation, Organization for Security and Co-operation in Europe, NATO