Tarihi ve çağdaş Türk lehçelerinde geniş zaman (Basit çekim)

Abstract

`Tarihi ve Çağdaş Türk Lehçelerinde Geniş Zaman İfadesi (Basit Çekim)` adlı bu çalışmada Tarihi ve Çağdaş Türk Lehçelerinde geniş zaman kipinin basit çekimi ele alınmıştır. Çalışmanın amacını, kapsamını, materyal ve yöntemini açıklayan giriş bölümünden sonra tarihi ve çağdaş Türk lehçelerinde geniş zaman kipinin basit çekimi incelenmiştir. Tarihi ve çağdaş Türk lehçelerinde geniş zaman çekimi ele alınırken öncelikle Türkçenin tarihi lehçeleri olan Köktürk Türkçesi, Eski Uygur Türkçesi, Karahanlı Türkçesi, Harezm Türkçesi, Kıpçak Türkçesi, Çağatay Türkçesi ve Eski Anadolu Türkçesi ile Türkçenin çağdaş lehçeleri olan Türkiye Türkçesi, Azerbaycan Türkçesi, Gagavuz Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Yeni Uygur Türkçesi, Kazak Türkçesi, Kırgız Türkçesi, Karakalpak Türkçesi, Nogay Türkçesi, Tatar Türkçesi, Başkurt Türkçesi, Kırım-Tatar Türkçesi, Karaçay-Malkar Türkçesi, Kumuk Türkçesi, Altay Türkçesi, Hakas Türkçesi, Tuva Türkçesi, Saha (Yakut) Türkçesi ve Çuvaş Türkçesi'nin dili ve edebiyatı hakkında kapsamlı tanıtıcı bilgiler verilmiş, daha sonra geniş zaman kipinin basit çekimi ele alınarak olumlu, olumsuz ve soru çekimleri söz konusu lehçelere ait yazılı kaynaklardan alınan örnekler ışığında, benzer ve farklı yönleri bakımından karşılaştırılarak birtakım çıkarımlarda bulunulmuştur. Böylece Türkçede geniş zaman kipinin tarihi ve çağdaş lehçelerindeki kullanımı, tarihi gelişimi, özelliklerinin ortaya konulması çabalarına katkıda bulunmaya çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Türkçe, tarihi ve çağdaş Türk lehçeleri, kipler, geniş zaman kipi, basit çekim.

In this study called `Concept Of Wıde Tıme Expressıon in Historical and Contemporary Turkish Dialects`, simple inflexion of mode of Concept Of Wıde Tıme Expressıon in Historical and Contemporary Turkish dialects was looked at.After the introduction part that explains the aim of the research, the scope of the research, the material and method used in the research, simple inflexion of mode of Concept Of Wıde Tıme Expressıon in Historical and Contemporary Turkish dialects was examined. While being looked at the simple inflexion of Concept Of Wıde Tıme Expressıon in Historical and Contemporary Turkish dialects, firstly, comprehensive introductory informationwas provided about the language and literature of Köktürk Turkish, Old Uighur Turkish, Karakhanid Turkish, Khwarezm Turkish, Kipchak Turkish, Jagatai Turkish and the Old Anatolian Turkish,historical dialects of Turkish,and Turkey Turkish, Azerbaijani Turkish, Gagavuz Turkish, Turcoman Turkish, New Uighur Turkish, Kazakh Turkish, Kyrgyz Turkish, Karakalpak Turkish, Nogai Turkish, Tatar Turkish, Bashkir Turkish, Crimean-Tatar Turkish, Karachay-Malkar Turkish, Kumyk Turkish, Altai Turkish, Khakas Turkish, Tuva Turkish, Sakha (Yakut) Turkish and Chuvash Turkish, contemporary dialects of Turkish; then, by being looked at simple inflexion of mode of Simple Present Tense, some inferences have been made by comparing similar and different aspects, in the light of the examples taken from the written sources of affirmative, negative and question forms of these dialects. Thus, it has been tried to contribute to the efforts of the usage of simple inflexion of Concept Of Wıde Tıme Expressıon in Historical and Contemporary Turkish dialects in Turkish, the historical development, putting forward of its characteristics.Keywords: Turkish, historical and contemporary Turkish dialects, modes, mode of simple present tense, simple inflexion