İslam hukukuna göre halifenin azli meselesi

Abstract

Hz. Peygamberin vefatından sonra İslâm devletinin başkanlığını ifade etmek için hilâfet- imâmet gibi isimler kullanılmıştır. Hilâfetten maksat şeriatin tatbiki ve adaletin sağlanmasıdır. Devlet başkanlığı görevini üstlenen ve yürüten kimse için ise halife, halifetü Resulillah, emirü'l- mü'minin vesaire ünvanlar kullanılagelmiştir. Bu görevi üstlenecek kimsede bir takım vasıfların bulunması gerekmektedir. Bu vasıflardan bazıları; Müslüman ve akıl – bâliğ olmak, İslam ahkâmını uygulamaya ve devlet işlerini yapmaya muktedir olmak, âdil olmaktır. Halife, ehlü'l hal ve'l-akd tarafından seçilmesinin ardından bir takım mesuliyet ve görevleriüzerine almış bulunmaktadır. İslâm âlimleri nasslar ışığında bu görevlerin bazılarını zikretmiş, halifenin ilk ve en önemli görevinin âdil olmak ve halkı İslâm ahkâmına göre yönetmek olduğunu ifade etmişlerdir.Halife kendisinde bulunması gereken vasıflara sahip olduğu ve görevlerini hakkıyla yerine getirdiği müddetçe kendisine itaat edilmesi gereklidir. Ancak görevlerini yerine getirmeyip, halka zulmetmeye ve adâlet çizgisinden ayrılmaya başlarsa azli söz konusu olmaktadır. İslam âlimleri azil konusunu tartışmışlar hangi hususların azle sebep olduğu hususunda görüşlerini belirtmişlerdir. Azle sebep olan hususlar arasında üzerinde ittifak edilenlerden bazıları; âdil olmayıp halka zulmetmek, halifelik görevini hakkıyla yapmaya engel olacak bedenî noksanlıkların ortaya çıkması, İslâm dininden çıkmak, namazı ve ona daveti terk etmektir. Azli gerektiren hususlar arasında halifenin adâlet vasfını kaybetmesi hususu uzun uzadıya tartışılmış, bu durumun azil sebebi olup- olmadığı İslâm âlimleri arasında ihtilafa yol açmıştır.Anahtar kelimeler: İslam Hukuku, Hilâfet, halife, azil, devlet başkanı

After the death of the Prophet, names such as caliphate-imam were used for the presidency of the Islamic state. The caliph, the caliph of the prophet, the command of the Muslims, and so on, have been used for the person who takes the office of the president. Anyone who will take on this task must have some qualifications from the first time. Some of these features are; To be a Muslim and a mind - fish, to be able to practice Islamic judgment and do state affairs is to be just. After he was elected by the caliph, election committee he took over a number of responsibilities and duties. Islamic scholars have mentioned some of these duties and stated that the first and most important duty of the caliph is to be just and to rule the people according to Islamic law. As long as the caliph has the qualifications that he should have and fulfills his duties properly, he must be obeyed.However, if he does not fulfill his duties and starts to persecute the people and leave the line of justice, there will be dismissal. Islamic scholars have discussed the issue of dismissal and expressed their views on what issues cause dismissal. Some of the issues that cause dismissal; It is not just, but oppressing the people, the emergence of physical deficiencies, leaving the religion of Islam, abandoning prayers and invitations to him. Among the issues requiring dismissal, the loss of the caliph's justice feature has been discussed for a long time, and whether this situation is the cause of disgrace has led to a conflict among Islamic scholars.Keywords: İslamic Law, Caliphate, caliph, disgrace, head of state