Hz. Peygamber Dönemi sosyal değişme (Vahiy Dönemi örneği)

Abstract

Din sosyolojisinin kuruluşundan günümüze dek pek çok konunun incelendiği ve en önemli konulardan birinin ise din ve toplumsal değişme ilişkileri olduğu görülmektedir. Daha çok dünya toplumlarının sosyolojisi ile ilgilenen ve dinle ilgili yorumlarında genel değerlendirmeler yapan Comte, Durkheim ve Weber gibi klasik dönem sosyologların aksine çağdaş dönem din sosyologları genel çalışmalar (genel din sosyolojisi) yapmak yerine belli toplumların belli dinleri ve sosyal değişme ilişkilerini gösteren yerel (özel din sosyolojisi) çalışmalar yapmaktadırlar. Örneğin Ernst Troelstch, Weber'in bir takipçisi olarak çalışmalarını sadece Hıristiyanlığa hasretmiş ve farklı Hıristiyan cemaatleri üzerinde araştırmalarını gerçekleştirerek Hıristiyanlığın tarihi, tipolojik ve fenomenolojik sosyolojisi diyebileceğimiz yerel bir çalışma (özel din sosyolojisi) yapmıştır. Din Sosyolojisi yirminci yüzyılın ortalarından itibaren sosyal değişme konusunun incelenmesine özel bir önem vermiş, son elli yılın din sosyolojisi literatürü içerisinde sosyal değişme süreçlerinin incelenmesi konusu fazlaca bir yer tutmuştur. Din ve sosyal değişme ilişkileri incelenirken yoğun bir şekilde güncele vurgu yapılarak çalışmalar yapılmakta ve konunun tarihi kökler açısından tespit, tahlil ve analizlerinin ihmal edildiği görülmektedir. Bir dünya dini olarak İslam için de benzer durum söz konusudur. İslam'ın doğuş dönemindeki sosyal değişme ve din ilişkileri, din sosyolojisi açısından izah edilmeyi beklemektedir. Bu nedenle araştırmanın temel konusunu, İslam'ın vahiy döneminde meydana gelen sosyal değişmenin izahı ve bu sosyal değişmeye yönelik tavırlar ile İslam'ın sosyal değişmeye yönelik prensiplerinin tespiti oluşturmaktadır. Bu çalışma, evrensel bir din olarak İslam'ın Hz. Muhammed döneminin 23 yılını kapsayan vahiy dönemine yönelik din ve sosyal değişme ilişkisini ortaya koyacak bir sosyal değişme teorisi örneğidir. Araştırma sosyal değişme ve din ilişkileri bağlamında şimdiye kadar yapılan çalışmalara erken dönem İslam özelinde önemli katkılar yapmayı hedeflemektedir. Çalışma İslam'ın ortaya çıkışında sosyal değişmeyi gerçekleştiren temel olguları tespit ederek modern öncesi, geleneksel bir toplum olarak Arap toplumunda son derece yavaş ve zor olması beklenen sosyal değişmenin Mekke toplumunda başlayıp, Medine toplumuna geçişi ve tekrar Mekke toplumuna geri dönüşü şeklinde üç eksende gerçekleştiğini değerlendirmektedir. Araştırma daha çok 18. yüzyılda meydana gelen sanayi inkılabıyla birlikte, 19. yüzyılın başlarında kendini gösteren sınıfsal çatışmaların ve ihtilaller sürecinin ortaya çıkardığı toplumsal gelişmelerden beslenen sosyal değişme kuramlarının batı toplumlarının köklü değişimlerine ışık tutmakta olduğu gerçeğinden hareketle, bu yaklaşımlarda belirtilen ve modern dönemde sosyologların ilgilendiği çatışma ve uzlaşma, dayanışma, rekabet, örgütlenme ve çözülme gibi fenomenlerin örneklerini vahiy dönemi sosyal değişmede de bulmanın mümkün olduğunu belirtmektedir. Bu yaklaşımların erken dönem İslam'ın sosyal değişmedeki yerini gösterme kapasitesinden hareketle çalışma, İslam'ın bizatihi kendisine yönelik bir sosyal değişme yaklaşımını (dairesel döngü) esas alarak İslam ve Sosyal Değişme literatürüne kuramsal bir çalışma ile katkı yapmış olacaktır. Tezin ilk aşamasında Vahiy Ortamının Mekke dönemindeki Sosyal Değişme, bir sonraki aşamada hicretten sonra Medine döneminde meydana gelen Sosyal Değişme ve son olarak da Sosyal Değişmenin başladığı yere geri dönüşü şeklinde ifade edeceğimiz Mekke'nin Fethinden sonraki Sosyal Değişme ele alınmıştır.

Since foundation of sociology of religion, many subjects have been examined with this regard and one of the most important subject is religion and social change relations. Unlike such sociologists of classical period as Comte, Durkheim and Weber who are interested in sociology of societies and who carry out general evaluation within their regards (general religion sociology), religion sociologists of contemporary period carry out local ( special religion sociology) studies about specific religions of specific societies and social change relations, instead of carrying out general studies. For example as a follower of Weber, Ernst Troelstch devoted their studies only to Christianism and he carried out his research on all kinds of Christian communities, so that he carried out a local (special religion sociology) study. We may consider it as history, typological and phenomenological sociology of Christianism. Religion Sociology has placed special emphasis on examination of social change subject since mid of twentieth century, examination of social change process has taken up a lot of room in religion sociology literature of the last fifty years. While religion and social change relations are examined, currency is emphasized and in studies it is seen that this subject is neglected in terms of the societies having lived in a period of history. A similar subject is in question for Islam as a world religion. Social change and religion relations in birth of Islam are waiting for being explained in terms of religion sociology. Therefore, main subject of research is explanation of social change emerging in inspiration period of Islam and attitudes with regard to this social change and detection of principles of Islam with regard to social change. This study is a social change theory study to put forth relation between religion and social change and it comprises 23 years of Muhammad. Research aims at making contributions to the studies within the context of social change and religion relations, having been carried to date, in terms of early period Islam. Research detects basic phenomenon which leads to social change in birth of Islam; and it evaluates that the social change, which was expected to be extremely slow and difficult in Arabian society, starts in Mecca society and it passes to Medina society, then it comes back to Mecca society again; in other words change occurs within three axis. By starting that the social change theory, which develops through social developments emerging as a result of class conflicts and coups d'etat emerging in the beginning of 19th century and industrial revolution of 18th century casts light upon changeover of western societies, the research indicates that it is possible to find in the social change of revelation time the examples of phenomenon such as reconciliation, solidarity, competition, organization and dissolution which are referred to in this approach and sociologists interested in the modern era. Therefore it have made a contribution to Islam and social change literature with the circular loop approach.Within the first phase of the thesis, social change within Mecca; in the next phase the social change within Medina period following hejira; and in the last phase social change after conquest of Mecca, which we can signify as return of social change to its beginning point, have been considered.