Fırtına Vadisi`nde bazı odunsu taksonların yüksekliğe bağlı makroelement değişimi ve rezorbsiyon

Abstract

Bu çalışmada, Rize ili Fırtına Vadisi'nde yayılış gösteren Carpinus betulus L., Castanea sativa Miller, Fagus orientalis Lipsky, Tilia rubra DC. subsp. caucasica (Rupr.) V. Engler, Quercus pontica C. Koch ve Betula medwediewii Regel taksonlarında yükseklik gradiyenti boyunca N (Azot), C (Karbon), S (Kükürt), P (Fosfor) dinamikleri, N ve P rezorbsiyon verimliliği ve yeterliliği, SLA (Spesifik Yaprak Alanı), LMA (Alan Başına Düşen Yaprak Kütlesi) ve toprak değerleri araştırıldı. Bu amaçla Fırtına Vadisi boyunca taksonların yayılış gösterdiği alanlardan her bir takson için üç farklı yükseltiden seçilen lokalitelerde Mayıs-Ekim ayları arasında her ay düzenli olarak yaprak ve toprak numuneleri alındı. N, C, S içerikleri Dumas yöntemiyle, P içeriği ise spektrofotometrik olarak analiz edildi. Toprak azot, fosfor, potasyum, pH, toprak organik madde ve karbon analizleri yapıldı. Ele alınan taksonların N, C, S, P besin dinamikleri, N ve P rezorbsiyon verimliliği ve yeterliliği, SLA ve LMA ile toprak değerleri aylar ve lokaliteler açısından önemli derecede farklılıklar gösterdi. Genel olarak taksonların N, C, S ve P dinamikleri Ağustos ayında en yüksek değere ulaşırken, Ekim ayında en düşük değere ulaştı. Yükseklikle birlikte taksonların besin dinamikleri, N ve P rezorbsiyon verimlilik ve yeterlilik, SLA, LMA ve toprak değerleri değişkenlik gösterdi. Betula medwediewii'nin N ve P rezorbsiyon verimlilik değerlerinin diğer yaprak döken türlere göre yüksek seviyede olduğu, diğer taksonlarınkinin ise normal sınırlar içerisinde olduğu gözlemlendi. Taksonlar arasında en yüksek N ve P rezorbsiyonu Betula medwediewii'de, en düşük ise Tilia rubra subsp. caucasica'da tespit edildi. Quercus pontica hariç diğer taksonların N rezorbsiyon yeterlilik değerlerinin belirtilen sınırların içerisinde olduğu, P rezorbsiyon yeterlilik değerlerinin ise yüksek olduğu gözlendi. Taksonların SLA değerleri senesens döneminde yüksek, büyüme mevsiminin ortalarında düşük bulundu. LMA değerleri ise büyüme mevsiminin ortalarında yüksek, senesens döneminde düşük olarak bulundu. Tüm taksonların toprak özellikleri hem yüksekliklere hem de aylara göre önemli farklılıklar gösterdi.

In this study, N, C, S and P dynamics, N and P resorption efficiency (RE) and proficiency (RP), SLA (Specific Leaf Area), LMA (Leaf Mass per Area) and soil parametres were investigated in Carpinus betulus, Castanea sativa, Fagus orientalis, Tilia rubra subsp. caucasica, Quercus pontica and Betula medwediewii taxa occurring in Fırtına Valley (Rize) along with altitudinal gradient. For this purpose, localities were selected from three different elevations for each taxon from areas where taxa have occured throughout the Fırtına Valley. The leaf and soil samples were taken regularly from May to October each month from these localities. The N, C, and S contents were determined by Dumas method and P concentration by spectrophotometrically. Soil nitrogen, phosphorus, potassium, pH, soil organic matter and carbon analyzes were measured. N, C, S, P nutrient dynamics, N-RE, N-RP, P-RE, P-RP, SLA and LMA and soil values in the taxa showed significant differences in terms of months and localities. In general, the N, C, S and P dynamics of all taxa reached the highest value in August and were the lowest in October. Nutrient dynamics, N and P resorption efficiency and proficiency, SLA, LMA and soil values of the taxa varied along with the altitudinal gradient. N-RE and P-RE values of Betula medwediewii were high as compared to the other deciduous species while N-RE and P-RE values of the other taxa were within normal limits. The highest N and P resorption was determined in Betula medwediewii, the lowest N and P resorption was determined in Tilia rubra subsp. caucasica among all taxa. Although N-RP values of all taxa (except for Quercus pontica) were within the declared limits, P-RP values of all taxa were high. SLA values of taxa were high during the senescence period and low in the middle of the growth season. LMA values were high in the middle of the growth season and low in the senescence period. The soil properties of all taxa showed significant differences according to both altitude and months.