Üniversite çalışanlarının beslenme, fizik aktivite düzeyi ve ilişkili bireysel ve çevresel faktörler

Abstract

Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi çalışanlarının beslenme düzeyi, fizik aktivite düzeyi ve ilişkili faktörleri saptamak için yürütülen bu kesitsel araştırma tabakalı rasgele örnekleme yöntemiyle seçilen 348 fakülte çalışanını kapsamaktadır. Örneklem büyüklüğü zα/2=1.96, %50 prevalans, %5 sapma ve 1,5 desen etkisi ile 387 olarak saptanmış, 348 çalışana ulaşılmıştır. Araştırmanın kapsama oranı %89.9'dur. Araştırma için gerekli etik ve idari izinler alınmıştır. Anket yöntemi ile çalışanlara Akdeniz Diyeti Uyum Ölçeği ve Uluslararası Fizik Aktivite Ölçeği uygulanmış, antropometrik ölçümleri (boy, kilo, bel çevresi) yapılmıştır. İstatistiksel analizlerde t testi, ANOVA, Mann Whitney U, Kruskal Wallis, ki-kare, korelasyon analizi, lojistik regresyon testleri kullanılmıştır. Çalışanların yaş ortalaması 35.6±0.4 yıldır, %63.5'i erkektir, %64.7'si evlidir, üniversitede ortalama çalışma süresi 6.0±0.3 yıldır. Çalışanların %1.1'i zayıf, %39.5'i normal, %45.1'i fazla kilolu, %15.2'si obez olarak saptanmıştır. Bel çevresi yönünden çalışanların %41.1'i normal, %29.0'ı artmış, %29.9'u çok artmış risk sınıfındadır. Akdeniz diyetine uyum ortalama puanı 7.3±0.1'dir. Fizik aktivite açısından çalışanların %13.2'si aktif, %48.3'ü orta düzeyde aktif, %38.5'i inaktiftir. MET ortalaması 1499.8dk/haftadır. Birleşik antropometrik ölçümle fazla kilolulu olmaya (BKİ≥25 kg/m2 ve bel çevresi cinsiyete göre normalin üstünde olanlar) etki eden primer bağımsız değişkenler erkek olma (OR=2.71, %95 GA=1.568-4.673), yaş (OR=1.08, %95 GA=1.041-1.120), evli olma (OR=2.29, %95 GA=1.295-4.062), ailede şişmanlık olması (OR=1.74, %95 GA=1.046-2.885), sağlıklı beslenmeme (OR=2.54, %95 GA=1.421-4.531), öğle öğünü atlama (OR=1.88, %95 GA=1.029-3.451), merdiven kullanmamadır (OR=2.47, %95 GA=1.446-4.210). Fiziksel inaktivite için primer etkili bağımsız değişkenler 35 yaş üstünde olma (OR=2.88, %95 GA=1.756-4.714), obez olma (OR=2.48, %95 GA=1.302-4.715), sağlık çalışanı olma (OR=2.93, %95 GA=1.724-4.965), düzenli fizik aktivite yapmama (OR=2.13, %95 GA=1.286-3.518), evde egzersiz aleti kullanmama (OR=2.30, %95 GA=1.052-5.015) olarak saptanmıştır. Sonuç olarak üniversite çalışanlarında fazla kiloluluk, obezite ve inaktivite yaygındır. Çalışanların sağlıklı beslenme ve fizik aktivite düzeyini artırmak için üniversitede sağlığı geliştirici programların başlatılması önerilmiştir.Anahtar kelimeler: Obezite, bel çevresi, UFAA, Akdeniz diyeti uyum ölçeği, üniversite çalışanları

The aim of this cross sectional study is to determine the level of nutrition, physical activity and the related factors among the staff of Recep Tayyip Erdoğan University. The sample size was found to be 387 by assuming zα/2=1.96, prevalence= 50%, d= 5% and design effect=1.5. The study includes 348 staff who were selected by stratified random sampling method. Mediterranean Diet Adherence Screener (MEDAS) and International Physical Activity Questionnaire (IPAQ) were administered to the participants, and hight, weight and waist circumference were measured. Student t test, ANOVA, Mann Whitney U, Kruskal Wallis, chi-square, correlation analysis, logistic regression tests were used for statistical analysis. The response rate was %89.9. Necessary ethical and administrative approval was obtained. Of the staff, 63.5% were men and 64.7% were married. The mean age was 35.6±0.4 years and the staff have been working at the university on avarage 6.0±0.3 years.The prevalences of underweight, normal weight, overweight and obesity were %1.1, 39.5%, 45.1% and 15.2% respectively. Of the staff, 41.1% were in normal, 29.0% were in increased and 29.9% were in substancially increased group regarding waist circumference (WC). Mean MET value was 1499.8min/week. Of the participants, %13.2 were active, 48.3% were minimally active and 38.5% were inactive. Primary independent variables for increased combined overweight (BMI>25 and WC over normal measures for men and women) were male gender (OR=2.71, %95 CI=1.568-4.673), age (OR=1.08, %95 CI=1.041-1.120), being married (OR=2.29, %95 CI=1.295-4.062), having a fat relative (OR=1.74, %95 CI=1.046-2.885), practicing unhealthy diet (OR=2.54, %95 CI=1.421-4.531), skipping lunch (OR=1.88, %95 CI=1.029-3.451), not using stairs (OR=2.47, %95 CI=1.446-4.210). Primary independent variables for inactivity were being at age over 35 years (OR=2.88, %95 CI=1.756-4.714), having obesity (OR=2.48, %95 CI=1.302-4.715), being health worker (OR=2.93, %95 CI=1.724-4.965), not doing regular physical activity (OR=2.13, %95 CI=1.286-3.518) and not using exercise equipment at home (OR=2.30, %95 CI=1.052-5.015). In conlusion, the study has shown that the prevalence of overweight, obesity and inactivity are common among the university staff. Launching a workplace health promotion programme to improve the nutrition and physical activity level of the staff is recommended. Keywords: Obesity, waist circumference, IPAQ, MEDAS, university staff