Kişilik özellikleri ile tükenmişlik ilişkisinde psikolojik sermayenin etkileri

Abstract

Bugünün dünyasında, aynı çalışma ortamında birlikte çalışan bireyler genellikle farklı karakterler sergilerler ve her biri diğerinden farklı kişilik özelliklerine sahiptir. Çalışanlar görevlerini yerine getirirken farklı çevre ve koşullar içerisinde bulunurlar. Beklentiler, roller, arkadaşlar, çalışma ortamı, örgütsel sistem, kültür, yöneticiler, iş yükü, sosyal hayat vb. gibi sayılabilecek tüm bu farklılıklar bireylerin davranışlarını pozitif ya da negatif yönde etkilemektedir.Kişilik, bireysel farklılıkları ayırt etmek olarak tanımlanmaktadır ve bu araştırma kişilik özellikleri, psikolojik sermaye ve tükenmişlik arasındaki yakın ilişkiye odaklanmaktadır.Kişilik özellikleri ve tükenmişlik arasındaki ilişkiyi, ara değişken olarak psikolojik sermayenin hangi bileşeninin ne kadar etkileyebildiğinin belirlenmesi önemlidir. Literatürde kişilik, tükenmişlik ve psikolojik sermaye konularına ayrı ayrı odaklanan çeşitli çalışmalar mevcuttur fakat ilgili literatürde hiçbir çalışma bu üçlü ilişkiyi ele almamıştır.Bu çalışma, Türkiye'de farklı kamu kurumlarında aktif olarak çalışan ve tesadüfi olarak seçilmiş 416 Türk personel örneklem ile psikolojik sermayenin etkisi altında, tükenmişlik ile ilişkide olan kişilik özelliklerini incelemiştir. Analiz sonuçları incelendiğinde, tükenmişlik boyutlarının çoğu kişilik özellikleri tarafından negatif yönlü olarak etkilenmiştir ve bu tükenmişlik boyutlarının çoğunun, psikolojik sermayenin 4 boyutu ile negatif ilişkili olduğu görülmüştür. Bu sözü geçen 4 psikolojik sermaye boyutu da pozitif yönlü olarak 5 alt boyuttan oluşan kişilik özellikleri ile ilişkili bulunmuştur. Örneğin 5 faktör kişilik özelliklerinden biri olan yeniliklere açıklık, tüm tükenmişlik ve psikolojik sermaye boyutlarıyla pozitif ilişkili çıkmıştır. Öte yandan, psikolojik sermaye alt boyutu olan dayanıklılık ise tüm tükenmişlik boyutlarıyla negatif yönde ilişkili bulunmuştur.Dışadönük kişilik özelliğinin tüm tükenmişlik boyutlarıyla negatif ilişkili çıkması da, böyle bir kişiliğe sahip bireylerin, daha az tükenmişlik yaşayacakları yorumunu beraberinde getirmektedir. Aynı zamanda analiz sonuçlarımıza göre, dışadönük kişilik özelliği, psikolojik sermayenin tüm alt boyutlarıyla pozitif yönde ilişkilidir.Kişilik özellikleri ile tükenmişlik arasındaki ilişki, kısmen de olsa psikolojik sermaye boyutlarının etkisinde kalmıştır. Bu durum, psikolojik sermayenin, kişilik özellikleri ile tükenmişlik ilişkisinde kısmi ara buluculuk rolü oynadığı şeklinde sonuçlandırılabilir.Doktora tezi olarak hazırlanmış bu araştırma, gelecek çalışmalara ışık tutma amacını taşıyan önemli bir yere sahiptir. Araştırma sonuçları, gelecekteki karşılaştırmalı analizler ve araştırmalar için farklı çıkarımlar açısından ele alınabilir.Anahtar Kelimeler: Kişilik, Kişilik Özellikleri, Tükenmişlik, Psikolojik Sermaye.

In today's World, people who are working together with others at a same workplace generally demonstrate different characteristics and each of them have different personality traits. While workers or employees are doing their share of a task, they have a place in different environments and conditions. These dissimilarities such as expectations, roles, friends, work environment, organizational system, culture, managers, work load, social life, and so on positively or negatively affect individuals' behaviors. Personality is defined as distinguishing features of individuals and this research focuses on the opinion of close relationship between personality traits, psychological capital and burnout.It is important to describe how many and which of the components of Psychological Capital as an intervening variable can affect the relationship between personality traits and burnout. There are various studies seperately focused on personality, burnout, and psychological capital but none of them have discussed yet this trio relationship in relevant literature. This study examined personality traits in relation to burnout under the effects of psychological capital with a sample of 416 randomly selected Turkish workers who are actively working in different public organizations in Turkey. According to the analyses and results of this research, it is seen that most of the burnout dimensions were negatively influenced by personality traits and most of these 3 dimensions of burnout are in a negative relationship with four Psychological capital components and most of these 4 components are positively related with 5 dimensions of personality traits. For example, it has been found that openness to experience which is one of the 5 personality traits is positively related to all dimensions of burnout and psychological capital. On the other hand, resiliency as a dimension of psychological capital has been found in a negative relationship with all dimensions of burnout.Extravert personality trait in a negative association with all 3 dimensions of burnout brings along the interpretation that extraverted individuals will face burnout less than others. By the way, according to our analysis results, extraversion is positively related to all dimensions of psychological capital.The relationship between personality traits and burnout is partially influenced by psychological capital dimensions. It can be resulted that psychological capital plays a partial mediator role in relationship between personality traits and burnout.This research, as a doctoral dissertation, has a significant place in aiming to light the way of future researches. Results can be discussed in terms of different implications for future comparative analyses and researches. Key Words:Personality, Personality Traits, Burnout, Psychological Capital.