Pay piyasasında manipülasyonların incelenmesi: Borsa İstanbul`da bir uygulama

Abstract

Ülkelerin ekonomik gelişmişliğinin bir göstergesi olan sermaye piyasaları, mali sistem içerisinde orta ve uzun vadede değişik amaçları olan ekonomik birimlerin tasarruflarının verimli alanlara kaydırılması noktasında önemli bir fonksiyon üstlenmektedir. Hiç şüphesiz piyasa katılımcılarının hak ve menfaatlerini korumak adına, bu fonksiyonun sağlıklı bir şekilde yerine getirilebilmesi piyasaların şeffaf, güvenilir, etkin, adil ve rekabetçi bir ortama sahip olmasını gerekli kılmaktadır. Ancak, piyasalarda zaman zaman gözlemlenen art niyetli girişimlerin varlığı, hem sermaye piyasalarının istikrarına hem de kamu güvenine zarar vermektedir. Çalışmanın amacı, finansal sistemin önemli bir unsuru olan sermaye piyasalarında gözlemlenen manipülatif girişimlerin pay senetleri üzerindeki etkisini ortaya koymaktır. Bu kapsamda çalışmada pay piyasalarında gözlemlenen işlem bazlı manipülasyonun 2000-2014 dönemi için finansal oranlar, pay senedi getirileri, volatilite ve devir hızı üzerindeki etkileri incelenmiştir. Daha spesifik olarak işlem bazlı manipülasyonun gerçekleşme olasılığı üzerinde etkili olan finansal oranlar panel panel probit yöntemiyle, pay senedi getirileri üzerindeki etkisi olay çalışması yöntemiyle (event study) ve son olarak manipülasyonun; pay senedinin getirisi, işlem hacmi, volatilitesi ve devir hızı üzerindeki etkisi payın işlem gördüğü endeks kapsamında çoklu lojistik regresyon yöntemiyle analiz edilmiştir.Elde edilen bulgular, işlem bazlı manipülasyonun pay senedinin getirileri, volatilitesi, işlem hacmi ve devir hızı üzerindeki etkilerine yönelik güçlü bir kanıt sunmakla birlikte, sermaye piyasalarında işlem gören şirketlerin, işlem bazlı manipülasyona eğilim düzeyleri hakkında dikkate alınabilecek mali tablo bilgileri açısından da önemli sonuçlar ortaya koymaktadır. Bu bulgular, işlem bazlı manipülasyonun tespiti ve etkisi noktasında, piyasalarda faaliyet gösteren bireysel ve kurumsal yatırımcılara, piyasa düzenleyici otoritelere ve ileride yapılacak çalışmalara yönelik farklı bir bakış açısı sunmaktadır.Anahtar kelimeler: Sermaye Piyasası, Pay Piyasası, İşlem Bazlı Manipülasyon, Pay Senedi Getirileri, Panel Probit Model, Olay Çalışması.

Capital markets, an indicator of economic developments in countries, perform an important function for economic units that have various purposes in the short and long term within the financial system with respect to canalizing their savings into efficient areas. Undoubtedly, it is necessary to maintain a transparent, reliable, efficient, fair, and competitive environment within the markets in order to perform this function properly for the sake of protecting the rights and interests of market participants. However, the existence of malevolent attempts, which are observed from time to time, damages not only the stability of the capital markets but also the public confidence.The aim of this study is to reveal the effects of manipulative attempts on stocks observed in a capital market, which is a significant element of the financial system. Within this context, this study analyzed the effects of the trade based manipulation observed in stock markets on the financial rates, stock returns, volatility and turnover rate in the period between the years 2000 and 2014. More specifically, financial rates that influence the probability of trade-based manipulation were analyzed by panel probit method, the effects of trade-based manipulation on the stock returns were analyzed by event study method, and finally the effects of manipulation on stock returns, trading volume, volatility, and turnover rate were analyzed through multiple logistic regression method within the framework of the index in which the stock has been traded.Besides the fact that the results obtained revealed strong evidence for the effects of trade-based manipulation on stock returns, volatility, trading volume, and turnover rate, they also put forward important results with respect to financial statements posing considerable results about the levels of tendency of the companies trading in capital markets towards trade-based manipulation. The results also provide a different view for individual and corporate investors operating in markets, and market regulatory authorities, and for future studies with regards to identifying the trade-based manipulation and its effects.