Arap dilinde seslerin mânâya delâleti (Kur`ân-ı Kerim`deki cennet ve cehennem lafızları örneği)

Abstract

Seslerin mânâlar ile olan ilişkisi, lafız-mânâ ilişkisi temelinde tartışılan bir meseledir. Söz konusu tartışmalar, dilin ortaya çıkışının keyfiyeti, lafızların mânâya delâletinin nedensiz mi yoksa lafızların doğasından mı kaynaklı olduğu, lafız ile mânâ arasında bir bağ olup olmadığı arasında geçmektedir. Genel kabul gören düşünce, dilin ve lafızların insanların karşılıklı uzlaşımı sonucu olduğu ise de bütün dillerde mânâlarını yansıtan lafızlar olması, lafızları oluşturan sesler ile mânâları arasında bir şekilde ilişki olduğu, salt seslerin mânâlara delâlet edebileceği düşüncesini akla getirmiştir. Arap dilinin kendine has sessel özellikleri, bazı seslerin bir takım mânâlar çağrıştırdığı düşüncesi daha ilk dönemden itibaren el-Halîl b. Ahmed, Sîbeveyhi, İbn Cinnî gibi Arap dilcilerini ses-mânâ İlişkisini araştırmaya çekmeyi başarmıştır. Kur'ân-ı Kerim'in eşsiz nazmını anlamaya gayret sarfeden Arap âlimler, onda ses-mânâ ilişkisine dair önemli ipuçları bulmuşlar, özellikle lafız seçimlerinde mânâya uygun lafız seçildiğini keşfetmişlerdir. Güçlü mânâlar için güçlü ve telaffuzu zor seslere sahip lafızlar tercih edilirken, zayıf ve yumuşak mânâlar için ise yumuşak sesli lafızların olduğunu söylemişlerdir. Bu çalışma Arap dilinde seslerin mânâya delâletini ele alırken, Kur'ân-ı Kerim'deki cennet, cehennem lafızlarında ve ayetlerindeki sesleri, mânâya delâletlerini, seslerin mânâ ile olan ilişkisini incelemekte ve bu iki zıt olguyu karşılaştırmaktadır.

The relation between sounds and their meanings is a issue that was discussed on basis of `word meaning relationship` issue. The discussion at hand is going through between questions of source of languages, is the relation between words and their meaning natural or arbitrary and is there any relation between sound pattern and their concepts. Even though the opion that language and words has been arisen by people's conciliation was generally accepted, the representation of some words its meaning trough sounds in all languages anywise, reminds relation between sounds and its meanings and it's ability to express meaning. The unique sound features of Arabic language and sound representaiton opinion were able to attract linguistics like al Khalil ibn Ahmad al Farahidi, Sibawayh and Ibn Jenni to study relationship between sounds and meaning. Arab scholars who make an effort to undertand great text of Quran, found important clues about relationship between sound and its meaning, they explored especially to be choosed suit words for meanings. They said that it has been chosen strong and rude words for strong and big meanings, soft and leak words for soft meanings. This study is discusses sounds signification, at the same time examines the sounds of jannah-jahannam words and verses, its sound signification, relationship of its sounds their meanings and compares this two terms.