Nogay yazarı İsa Kapayev (biyografi, dil ve üslup çalışması)

Abstract

Nogay Han Altınordu devletine tabi bir şekilde yaşamıştır. Batu Han döneminde askerlik görevine başlayan Nogay, Berke Han döneminde ordu komutanı olduktan sonra birçok savaşa katılmış ve zaferlerle dönmüştür. 1252 – 1269 yılları arasında komutanlığı döneminde Kafkaslar ve çevresine akınlar düzenlemiş, İran'daki İlhanlılar hükümdarı Hülagü Han ve sonraki hükümdarlar üzerine birkaç kez akın yapmıştır. Komutan Nogay, Mısır da kurulmuş olan Memluk devletinin hükümdarı Sultan Baybars ile ilişkilerde bulunmuştur. Alınan zaferler neticesinde Berke Han, Nogay'a Don ırmağı ve çevresindeki bölgenin hâkimiyetini vermiştir. Kazakların bir alt kolu olarak bilinen Nogay Türkleri bugün Nogay Türkleri Kuzey Kafkasya'nın değişik yerlerinde dağınık bir biçimde Karaçay-Çerkez Cumhuriyetinde, Stavropol vilayetinde, Dağıstan Cumhuriyetinde, Astrahan bölgesinde, Çeçenistan Cumhuriyetinde, Rusya dışında Romanya'da, çoğunlukla Türkiye'de olmak üzere, Ukrayna'da, Orta Asya Cumhuriyetlerinde (özellikle Kazakistan'ın kuzeybatı bölgelerinde) ve Avrupa'nın birçok ülkesinde yaşamaktadırlar. Görüldüğü gibi dağınık bir coğrafyada resmi bir devlet yapıları olmadan yaşayan Nogay Türkleri daha çok Kafkasya'da ve Kuzey Hazar bölgesinde yoğun olarak bulunmaktadırlar. Nogaylar tarih boyunca dil ve kütlülerini muhafaza etmişlerdir. Geçmişte özellikle sözlü edebiyat ürünleriyle Türk Dünyasında yer almışlardır. Bugün yoğun olarak yaşadıkları Rusya Federasyonu Karaçay Çerkesk Özerk Bölgesinde Nogayların bilginleri, yazıcıları ve siyaset adamlarıyla entelektüel hayatta da yerlerini belirlemektedirler.Çalışmamızda günümüz Nogay entelektüellerinin başında gelen yazıcı İsa Kapayev biyografisi ve eserleriyle ele alınmaya çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Kafkasya, Nogay, İsa Kapayev, Kıpçak

Noghai Khan lived in a way tied to Goldenhorde state. Noghai who began his military service in Batu Khan Period joined and won lots of wars after becoming the army commander in Berke Khan Period. During his commandership between 1252-1269, he raided in Caucasia and surroundings, made a couple of invasion against Ilkhanid emperor Hulagu Khan in İran and the successors of him. The commander Noghai was in touch with Sultan Baybars the sultan of Memluk Empire which was established in Egypt. As a result of those victories, Berke Khan gave Noghai the dominance of the area of the River Don and surroundings.Noghai Turks known as the subbranch of Kazakhs has been living in different places of the North Caucasia, the Republic of Karachai-Cherkess immethodically, Stavropol Province, Daghistan Republic, Astrakhan Region, Chechen Republic, Romania apart from Russia, mostly in Turkey, Ukraine, the republics in the Middle East (espacially North-western regions in Kazakhistan) and many other countries in Europe. As is seen, Noghai Turks who live in a dispersed geography without a formed goverment structure are mostly seen in Caucasia and North Caspian Sea Region.Noghai Turks have always preserved their language and culture throughout history. They took place in Turkish World espacially with works about oral literature in the past.Today they're also seen in the intellectual life with their scholars, scribers and politicians in Russian Federation – the Autonomous Republic of Karachai-Cherkess.İn our study we tried to examine the works and biography of İsa Kapaev – the leading Noghai intellectual today. Keywords: Caucasia, Noghai, İsa Kapaev, Kipchak