Sivas ekolojik koşullarında ekmeklik buğdayda (Triticum aestivum L.) üst gübrelemede kullanılacak azotlu gübre form ve miktarının belirlenmesi

Abstract

Bu çalışma, Sivas ekolojik koşullarında buğday bitkisinde üst gübre olarak kullanılacak ilkbaharda verilecek ikinci kısım azotlu gübre form ve miktarlarının belirlenmesi amacıyla 2009-2010 ürün yılında yürütülmüştür. Denemede yörede yaygın olarak yetiştirilen Gerek-79 ekmeklik buğday çeşidi kullanılmıştır. Araştırma tesadüf parsellerinde faktöriyel deneme planına göre 3 tekerrürlü olarak kurulmuş, üç azotlu gübre (Amonyum nitrat, % 33 N; Amonyum sülfat, % 21 N; Üre, % 46) beş ayrı dozda (0, 4, 8, 12 ve 16 kg N/da) uygulanmıştır.Araştırma sonuçlarına göre bitki boyu 71.7-85.6 cm, metrekarede başak sayısı 255.4-328.9 adet, başakta tane sayısı 22.7-24.0 adet, başakta tane ağırlığı 0.7-0.8 g, bin tane ağırlığı 29.7-32.9 g, biyolojik verim 339.4-674.9 kg/da, hasat indeksi % 20.1-27.5, ham protein oranı % 9.2-11.9, tane verimi 85.9-130.2 kg/da arasında değişmiştir.Kullanılan azot formlarının bitki boyu, metrekarede başak sayısı, başakta tane sayısı, bin tane ağırlığı, biyolojik verim, hasat indeksi, ham protein oranı ve tane verimi üzerine etkisi istatistiksel olarak önemli çıkarken, başakta tane ağırlığı üzerine etkisi istatistiksel olarak önemsiz bulunmuştur. Uygulanan azot dozlarının bitki boyu, metrekarede başak sayısı, bin tane ağırlığı, biyolojik verim, hasat indeksi, ham protein oranı ve tane verimi üzerine etkisi istatistiksel olarak önemli çıkarken, başakta tane sayısı ve başakta tane ağırlığına etkisi önemsiz bulunmuştur.Öte yandan tane verimi bakımından uygulanan azotlu gübre formları ile azotlu gübre dozları arasındaki interaksiyon da önemli çıkmış ve en yüksek tane verimi 143.2 kg/da ile amonyum sülfat formunun 16 kg/da azot ve 142.8 kg/da ile üre formunun 16 kg /da azot uygulamalarından elde edilmiştir.Anahtar kelimeler: Ekmeklik buğday, azotlu gübre, azot formu, üst gübreleme

This research was carried out in Sivas Province between the crop years 2009 -2010 to determine the form and quantity tobe used for surface fertilization in wheat. The wheat genotype ?Gerek 79? was used as the plant material of this research. Experiments were implemented in factorial randomized block design with 3 replications. Three types of nitrogen fertilizers (Ammonium nitrate %33 N; Ammonium sulfate % 21 N; Urea % 46) in five different doses (0, 4, 8, 12 ve 16 kg/da N) were applied.Results revealed that plant height varied between 71.7- and 85.6 cm, number of spike per square meter between 255.4 and 328.9, number of grains per spike between 22.7 and 24.0, grain weight per spike between 0.7 and 0.8 g, thousand grain weight between 29.7 and 32.9 g, biological yield between 339.4 and 674.9 kg/da, harvest index between % 20.1 and 27.5, crude protein ratio between % 9.2 and 11.9, grain yield between 85.9 and 130.2 kg/da.While the effects of nitrogen forms on plant height, number of spike per square meter, number of grains per spike, thousand grain weight, biological yield, harvest index, crude protein ratio and grain yield were found to be significant, effect on grain weight per spike was found to be insignificant. Effects of nitrogen doses on plant height, number of spike per square meter, thousand grain weight, biological yield, harvest index, crude protein ratio and grain yield were found to be significant and effects of doses on number of grain per spike and grain weight per spike were found to be insignificant.On the other hand, interaction between nitrous fertilizer forms and doses was found to be significant with regard to grain yield. The highest grain yield was obtained from 16 kg/da doses of Ammonium sulfate (143.2 kg/da) and Urea (142.8 kg/da).Key words: Bread wheat, nitrogen fertilizer, form of nitrogen, fertilization