Cyclamen coum subsp. coum mill. taksonunun bazı anatomik ve ekofizyolojik karakterlerinin farklı yükseltilerdeki fenotipik esnekliğinin karşılaştırılması

Abstract

Bu çalışmada, Ordu il sınırları içinde bir yükseklik gradienti boyunca (deniz seviyesi, 500 m ve 1850 m) farklı lokalitelerden toplanan Cyclamen coum subsp. coum örneklerinin bazı morfolojik, anatomik ve ekofizyolojik karakterlerinin fenotipik esneklik değerleri karşılaştırılmıştır. Bitki örneklerinde sürgün uzunluğu, boğum ve dal sayısı, yaprak uzunluğu-genişliği, yaşayan yapraklar, ölü yapraklar, çiçeklerin sayısı, kök sürgün oranı, spesifik yaprak alanı (SLA) ile yaprak ağırlık/ yaprak alanı (LMA) değerleri ayrı ayrı hesaplanmıştır. Anatomik incelemelerde her yükseltiye ait örneklerin yaprak kesitlerinde epidermis ve stoma hücrelerinin en ve boyları ile mezofil tabakasının kalınlığı, stoma sayısı ve stoma indeksi belirlenmiştir. Fenotipik plastisite ise RE1, RE2, RE3 ve RE4 üreme gücü (RE) değerleri ile belirlenmiştir. Farklı yükseltilerden alınan toprak örneklerinde fiziksel ve kimyasal analizler yapılmıştır. Morfolojik bulgular için yapılan istatistikî analizler sonucunda sürgün uzunluğu, yumru eni, yaprak genişliği, yaprak uzunluğu, dal sayısı ve çiçek sayısı verileri istatistiksel olarak önemli iken, yumru uzunluğu, kök-sürgün oranı, yaşayan yaprak sayısı, ölü yaprak sayısı, boğum sayısı, SLA ve LMA değerleri önemsiz bulunmuştur. İstatistiksel olarak önemlilik gösteren özelliklerde görülen farklılık önemli ölçüde 1850 m (Çambaşı) yükseltisinden kaynaklanmaktadır. Farklı yükseltilerden alınan örneklerde incelenen anatomik özelliklerden üst epidermis ve alt epidermis en ve boy uzunluğu ile stoma en ve boy uzunluğu arasında yükseltiye bağlı olarak farklılıklar görülmektedir. Bu özelliklerden üst epidermis en uzunluğu ile stoma en ve boy uzunluğu istatistiksel olarak önemli bulunmuştur. Üst epidermis eni, 500 m (Boztepe) yükseltisinde diğer yükseltilerden istatistiksel olarak önemli ve büyük değerler göstermiştir. Fenotipik plastisitede önemli olan üreme gücü değerlerinden RE1, RE2 ve RE3 değerlerinin 1850 metrede en küçük, RE4 değerinin ise 500 metrede en küçük olduğu belirlenmiştir. Bu sonuçlara göre daha sıcak, nemli ve verimli şartlara sahip düşük rakımlardaki habitatlarda bulunan C. coum subsp. coum taksonunun örnekleri daha yüksekte bulunanlara göre daha esnektirler. Üreme gücü değerleri ile ilgili yapılan istatistikî analizler sonucunda sadece RE3 değerlerinin önemli olduğu görülmektedir.Toprak analiz sonuçlarına göre 1850 m (Çambaşı) ve deniz seviyesi (Efirli) lokalitelerinin kumlu-tınlı, 500 m (Boztepe) lokalitesinin ise kumlu-killi-tınlı toprağa sahip olduğu, 1850 m (Çambaşı) lokalitesinin kuvvetli asidik, deniz seviyesi lokalitesinin ise zayıf asidik karakterde olduğu belirlenmiştir.Anahtar Kelimeler: Cyclamen coum var. coum, Geofit, Fenotipik esneklik, Yükseklik gradienti, Anatomi, Morfoloji.

In this study, values of phenotypic plasticity of some of morphological, anatomical and ecophysiological characters were compared in Cyclamen coum subsp. coum samples collected from different localities in Ordu province (Turkey) depending on the elevational gradient (sea level 500 and 1850 meters).The shoot length, number of nodes and branches, leaf length and width, living leaves, dead leaves, the number of flowers, root/shoot ratio, specific leaf area(SLA), leaf weight/leaf area (LMA) were calculated separately in the plant samples. The dimensions of epidermis and stomata, the thickness of the mesophyll layer, number of stomata and stomatal index were determined in leaves sections of samples of each elevation for anatomical studies. The phenotypic plasticity was determined using RE1, RE2, RE3 and RE4values which are Reproductive Effort (RE) values. Physical and chemical analysis was carried out on soil samples taken from different altitudes.The result of statistical analysis were made for morphological findings show that the values of shoot length, bulb width, leaf width, leaf length, numbers of branches and flowers were found statistically significant, whereas the length of tubers, root-shoot ratio, number of living and dead leaves, number of node, the SLA and the LMA values were not significant. Actually, the difference in characters showing statistical significance is due to the 1850 meters altitude (Çambaşı). Differences were observed depending on the elevation in between the width and height of stoma and the width and height of upper and lower epidermis which were some of examined anatomical characters in samples taken from different altitudes. From these characters, width of the upper epidermis and width and length of stoma were found statistically significant. The width of the upper epidermis showed statistically significant and large values in 500 meters (Boztepe) compared to the other altitudes. From the reproductive effort values which are important phenotypic plasticity, the lowest RE1, RE2 and RE3 values were found in 1850 meters while the lowest RE4 value was in 500 meters. These results indicate that C. coum subsp. coum samples live in habitat with warmer, humid and efficient conditions at low altitude are more flexible than those in the higher altitudes. The results of statistical analysis made for the reproductive effort values indicate that only RE3 values were found to be important.According to the results of soil analysis, localities of 1850 meters (Çambaşı) and sea level (Efirli) have sandy-loam soil and locality of 500 meters (Boztepe) has sandy-clay-loam soil. In addition, it has been determined locality of 1850 meters (Çambaşı) has strongly acidic while the sea level locality has weakly acidic in character.Key Words: Cyclamen coum subsp. coum, Geophyte, Phenotypic plasticity, Elevational gradient, Anatomy, Morphology.