Ekvatorial stratokürede iki yılda bir meydana gelen salınımların sporadik E bölgesi üzerindeki etkisi

Abstract

Bu çalışmada, ekvator bölgesindeki stratokürede doğu-batı yönünde esen hemen hemen iki yılda bir meydana gelen salınımlar (QBO) ile iyonkürenin E-bölgesinde aralıklarla görülen sporadik-E'nin kritik frekansı (foEs) arasında bir ilişkinin olup olmadığı istatistiksel olarak incelenmiştir. Değişkenler arasındaki ilişkiyi belirlemek için istatistiksel bir araç olarak çoklu regresyon modeli kullanıldı. Bu modelde, her bir istasyon (Casos Island, Gibilmanna, Niue Island ve Tahiti) için ilk olarak değişkenlerin (foEs ve QBO) durağanlığı analiz edildi. Daha sonra, QBO ve foEs arasında uzun dönemli bir ilişkinin varlığını belirlemek için Eş Bütünleşme testi yapıldı. Değişkenler arasında uzun dönemli bir ilişkinin varlığı tespit edildikten sonra, Çoklu Regresyon Modeli kullanılarak değişkenler arasındaki ilişkinin büyüklüğü belirlendi. foEs deki değişimlerin, Cacos Island istasyonu için % 69, Gibilmanna istasyonu için % 94, Niue Island istasyonu için % 79 ve Tahiti istasyonu için %58 oranında 10 hPa yüksekliğinde ölçülen QBO ile açıklanabileceği sonucuna varıldı..foEs deki değişimlerin, Cacos Island istasyonu için % 66, Gibilmanna istasyonu için % 69, Niue Island istasyonu için% 53 ve Tahiti istasyonu için %47 oranında 70 hPa yüksekliğinde ölçülen QBO ile açıklanabildiği görüldü.Anahtar Kelimeler: Çoklu Regresyon Modeli, Ekvatoral Bölge, Sporadik E, QBO

In this study, it is statistically investigated whether there is a relationship between critical frequency (foEs) of the sporadic-E that seen occasionally on E-region of ionosphere and the quasi-biennial oscillation (QBO) that flow at the east-west direction in the equatorial stratosphere or not. Multiple regression model as a statistical tool was used to determine the relationship between variables. In this model, the stationarity of the variables (foEs and QBO) was firstly analyzed for each station (Casos Island, Gibilmanna, Niue Island, and Tahiti). Then, co-integration test was made to determine the existence of a long-term relationship between QBO and foEs. After determining the presence of a long-term relationship between the variables, the magnitude of the relationship between variables was determined by using the multiple regression model.It is concluded that the variations in foEs was explainable with QBO measured at 10 hPa altitude at the rate of 69%, 94%, 79% and 58% for Casos Island, Gibilmanna, Niue Island and Tahiti stations, respectively. It is observed that the variations in foEs was explainable with QBO measured at 70 hPa altitude at the rate of 66%, 69%, 53% and 47% for Casos Island, Gibilmanna, Niue Island and Tahiti stations, respectively.Key Words: Multiple Regression Model; Equatorial Region; Sporadic-E; QBO