Mewlûda mela Huseynê Bateyî

Abstract

Molla Hüseyin Bateyî, aslen Bate köyünden olup edebî mahlasını da buradanalmıştır. Bugün Bate köyü idari olarak Şırnak'ın Beytüşşebab ilçesine bağlıdır. Bateyî,Klasik Kürt Edebiyatının en önemli şairlerindendir. Gerçek adı, doğumu ve yaşadığıyüzyıl hakkında araştırmacılar farklı sonuçlara varmışlardır. Bize göre; gerçekadı Molla Hüseyin Bateyî olup XVII. ve XVIII. yüzyıllarda yaşamıştır.Bateyî, Kürt edebiyatında mevlit yazan ilk şairdir.Şair, mevlidini mesnevi nazım şekliyle yazılmıştır. Eserde Allah'ı ve Hz. Muhammed'i öven mısralar olmakla beraber hz.Muhammed'in doğumu, çocukluğu mucizevî bir şekilde anlatılmıştır. `Hemaîl` adlı kitabı daha çok dua, Kuran-ı Kerim ayetleri ve büyüye karşı korunma ile ilgili sözlerden oluşur. Arapça ve Farsça yazılan bu eserin derkenarlarında Kürtçeaçıklamalar vardır. Edebiyat tarihi kitaplarında her ne kadar `Zembîlfiroş` adlımanzume Bateyî'ye nispet edilse de şimdiye kadar üzerinde Bateyî mahlası olan bumanzumenin bir nüshası bizim tarafımızdan tespit edilmedi. Dağınık olarak değişikyerlerde bulunan şiirleri, son yıllarda toplanmıştır. İçerik ve tema açısından bu şiirlerinbazıları münacat bazıları naat türünden olup bazıları da beşeri aşk temalı şiirlerdir.Bu tezde özellikle şu sorunun izinde araştırma yapıldı : Acaba Molla Bateyi'ninmevlidinin nüsha ve baskıları arasında hangi açılardan fark vardır? Bu sorunun cevabıiçin mevlid metninin edisyon kritiği yapıldı. Bu `Edisyon Kritik` çalışmasında Bateyîmevlidinin 22 nüshası hakkında bilgi verildi ve bunlardan özellikle uygun olanlarkarşılaştırıldı. Bu şekilde hiçbir anlamı olmayan ve iyi okunmayan sözcükler metinrestorasyonu çerçevesinde düzeltildi. Sonuçta ortaya çıktı ki Mevlidin baskı venüshaları; sayfa sayıları, sözcüklerin yazımı, başlıklar, salavat beyitleri, `Eṣ-ṣelatuʿaleyk es-selamu ʿaleyk` bölümü ve içinde `Merheba` beyitleri bulunan bölümaçısından birbirinden farklıdır. Fakat eksik sayfaları olan nüshalar hariç, içerikbakımından tüm nüshalar birbirlerine benzemektedirler.

Mollah Huseyn Bateyî originally from the village of Batê and he has taken hispen name from there. Today Batê village, administratively Beytüşşebab depends on thetown of Sirnak.Bateyî is one of the most important poet of Classical KurdishLiterature. Researchers have different recults about his real name, birth and lived acentury. According to this work; his real name is Molla Huseyin Bateyî, he lived in17th and 18th centuries.Bateyî, is the owner of the literary works personality. He is the first mewlûdwriter poet in Kurdish literature. The Mewlûd which written by poet, in accordancewith mewlûd writting tradition, it has written with shape of poetry masnavi. Althoughthere are verses praising about Allah and Muhammed in this work, Muhammad's birth,his childhood, has been explained in a miraculous way. His book, `Hemaîl` consists ofthe words of more prayers, Qur'an verses and words which sayings regardingprotection against magic trick. This work written in Arabic and Persian and it hasKurdish description on the edges of the page. Although `Zembîlfiroş` poem belongs ofBateyî in the some history of literature, so far a copy of this poem which is with penname of the Bateyî not detected by us. His poems which as the scattered in variousplaces, concentrated in recent years. Some of these poems in terms of content andtheme, are munacaat some of these naat some of them are also human love themedpoems.In this thesis, especially following in the footsteps of the problem, research wasdone : I wonder what ways there is a difference between copies and prints of MollahBateyî's Mewlûd. In this `Critical Edition` was given information about the 22 copiesof the Mewlûd of Bateyî. One of them, especially compared to the appropriate ones. İnthis way, word which doesn't mean anything and doesn't good read, were correctedwithin the framework of the restoration of the text. As a result appeared, that Mevlidprints and copies; are different in page numbers, spelling of words, titles, Salavat couplets, section of `Eṣṣelatu ʿaleyk esselamu ʿaleyk` and `Merheba` But outsidepages missing copies of the mewlud, in terms of content of all copies are similar to eachother.