Dı helbesta cegerxwîn de rengvedanên têkılıyên îqtîdarî

Abstract

Bu tezde yirminci yüzyıl Kürt Edebiyatının en büyük şairlerinden biri olarak bilinen Cegerxwin'in şiirindeki `iktidari ilişkiler`in yansımaları yorumlanmıştır. Cegerxwin, yaşadığı dönem itibari ile birçok önemli toplumsal, ahlaki, ekonomik ve siyasi olaya şahitlik etmiştir. Birinci Dünya Savaşı, Rusya'daki Ekim Devrimi, Şêx Said İsyanı, Fransa'nın Suriye İşgali, İkinci Dünya Savaşı, İran'da Mehabad Kürt Cumhuriyeti'nin kuruluşu ve yıkılışı ve Iraktaki 1958 devrimi bunlar arasındadır. Bunlar onun şiirinin arkaplan ve ferasetini güçlü bir şekilde etkilemiş ve şiirinin teorik sınırlarını belirlemiştir. Yukarıda sıralanan olayların hepsi, dolaylı yada dolaysız bir şekilde Kürtleri etkilemiş ve kırılmalar, alt üst oluşlar gerçekleştirmiştir. Cegerxwin'ın bu büyük kırılmalardan etkilenmiş olması ve şiirinin savaş, Kürtlerin statüsüzlüğü, ulus-devlet istemi, geçmiş dönemlere özlem gibi süreçler yaşamış olması `iktidari ilişkiler` olarak değerlendirilebilecek birçok imge, fikir ve kavramın kullanılmasına yol açmış ve tüm bunlar `iktidari ilişkilerin yansımaları` olarak ele alınmıştır. Tezde `iktidari ilişkiler` söylemi sadece `devlet`, `yönetim` gibi kavramların refere ettiği ilişkiler olarak değil, daha geniş bir anlamda kullanılmış bu söylem hem devlet gibi makro bir iktidarın hem de bu iktidarın merkezi ve kaynağı etrafında gerçekleşen tüm ilişkilerin çeşitli yansımaları anlamında kullanılmıştır. Dolayısıyla bu tezde iktidari ilişkilerin birçok şiire yansımasının olduğu tespit edilmiştir. Tezde ulusal edebiyat ve iktidar, iktidar ve reddiye, mimari ve iktidar, delilik ve iktidar, bilgi ve iktidar, emir kipi ve iktidar gibi açılardan iktidari ilişkilerin şiirdeki yansımalarının izleri tespit edilmiş ve bunlar iktidari ilişkilerin yansımaları olarak ele alınarak, psiko-sosyolojik tahliller, okuyucu merkezli projeksiyon yöntemiyle analiz edilmiş ve yorumlanmıştır.

This dissertation interprets the reflection of `power relations` in the poetry of Cegerxwin who is known as one of the greatest poets in the Kurdish literature of twentieth century. During his life, Cegerxwin witnessed a lot of moral, economic and political important events. Among these events were the First World War, Sheikh Said's Rebellion, occupation of Syria by the French, The Second World War, the Foundation and Demise of Kurdish Republic in Iran, and the 1958 Revolution in Iraq. These events affected strongly the background and perception of his poetry and defined the theoretical boundaries of his poetry. All the events mentioned above affected the Kurds and breakings and upsets happened. The fact that Cegerxwin was affected by these breakings and upsets and the fact that the poetry went through the process such as no statute for Kurds, the demand for nation-state and nostalgia led to the using of a lot of images, opinions and conceptions and all these were dealt with as `the reflection of power relations`. In the dissertation, power relations are used not only as the reference of the conception such as `state` and `governance`, but also in the broader sense as different reflection of all the relations taking place around both macro power such as state and the centre and source of power. Therefore in this dissertation you can see the reflection of power relations to a lot of poetry. This dissertation establishes the reflection of power relations to poetry in terms of national literature and power, power and denial, architecture and power, lunacy and power, knowledge and power, imperative mode and power. Psychosocial analysis are used and interpreted by reader centred projection method.Key words: Cegerxwin, Kurdish poetry, power relations