Mewlîdê Usman Esad Efendîyo babijî - Bîyîşa Pêxemberî - metn û wekenitîş

Abstract

Zazacada en eski ve önemli eserler mevlitlerdir. Yazın alanında ilk Zazacaeserler 19. yüzyılda verilmiştir. Osman Esad Efendi bu eserini 1903 yılında yazmıştır.Bu mevlit, Ehmedê Xasî'nin mevlidinden sonra Zazacadaki ikinci eserdir. OsmanEfendi'nin mevlidi 1933 yılında Şam'da basılmıştır. Temel amaç, nüshalardan OsmanEsad Efendi'nin mevlidini tespit etmek, ortak bir metin çıkarmak, klasik bir metni ilmive edebi kaidelere göre tetkik etmektir.Bu çalışmada Osman Esad Efendi'nin eseri tetkik edilmiştir. Her şeyden öncefarklı milletlerden mevlitlere örnekler verilmiştir. Sonra kurmanci lehçesi üzerindedurulmuştur. Zazaca lehçesinde yazılmış olan mevlitler ve yazarlarını sıralanmıştır.Sonra Osman Esad Efendi'nin mevlidinin nüshalarını tanıtılmıştır. Mevlidin yazılmanedenini, özelliklerini ve bölümlerini sıralanmıştır. Metnin yapılması ve hazırlanmasıüzerinde durulmuştur. Eserde kelime yapılartı, cümle yapıları ve edebi sanatları tetkikedilmiştir. En sonunda da araştırma sonucunu yazılmıştır.Bu çalışmada usul, klasik bir metni edebi ve ilmi kaideler göre tetkik etmek vesade bir metin ortaya çıkarmaktır. 1933 yılında basılan nüsha ve el yazması nüshaüzerinde çalışılmıştır. Ortak bir nüsha oluşturmak için bütün nüshaları göz önünealınmış ve hepsinin üzerinde çalışılmıştır. Elde edilen nüshalar sayıca çok olsalar da herbirinin eksiklikleri vardı. Amaç, nüshaları eleştirmek ve metni tamir etmektir.Bütün eksikliklere rağmen sağlam bir metnin ortaya çıkarılmasına gayret edildi.Çalışmamızda Osman Esad Efendi'nin yazdığı mevlidin özellikleriyle birlikte, bumevlidin yazıldığı zazacanın Siverek ağzının özellikleri de ortaya çıkarılmaya çalışıldı.Anahtar Kelimeler: Mevlit, Osman Esad Efendi, Zazaca, Edebiyat

Mawlids are the oldest and the most notable written texts in Zazaki. The firstwritten statements in Zazaki were published in the 19th century. An important scriptfrom that era is Osman Esad Efendi's Mawlid, written in 1903 and first published inDamascus in 1933. This mawlid is second only to Ahmedi Xasi's Zazaki mawlid. Themain objective of this thesis is threefold; to identify Osman Efendi's Mawlid fromamong multiple scripts, to study discrepant scripts and attempt to form an improvedcommon text; and, finally, provide literary and scholarly analyises of this classicalscripture.In this study, we have analyzed the work of Osman Esad Efendi. First, we haveprovided mawlid models from different nations. Next, we focused on Kurmanji dialect.We have listed mawlids written in Kurmanji dialect and identified their authors. Then,we have introduced Osman Esad Efendi's mawlid scripts. We have explained thereasons why this mawlid is written, described its main features, and listed itsconstituent parts. We have also focused on the authoring and preparation of the text.We have analyzed word and sentence structures and literary arts in the scripts. Inconclusion, we have written the main thesis findings.In this study, We have utilized literary and scientific methods to analyze aclassical script with the goal of identifying, analyzing, and improving an existingclassical religious scripture, that is mawlid. Particularly, we have mainly studied twoscripts, one published in 1933 and the other hand-written. In order to form a commontext, we have considred and evaluated all scripts. Although we have carefully studiedmany scripts, we found that each suffers from problems of various sort. Our methodwas to criticically analyze the scripts and improve them where appropriate.Notwithstanding its shortcomings, this study has culminated in a impeccable textthat explains the main features of a pioneering mawlid scriptures. The particulars ofZazaki accent spoken in Siverek are also revealed. As for future research, there is anopportunity for researchers to direct their attention to the evolution of Zazaki dialect.Key Words: Mawlid, Osman Esad Efendi, Kirmancki, Literature