Veracêkerdena gramerê Zazakî û Kurmancî: Dîyalekt, alfabe û fonetîk, morfolojî

Abstract

Karşılaştırmalı Zazaca ve Kurmançca Grameri: Dialekt, Alfabe, Fonetîk ve Morfoloji adıyla yapılan bu tez çalışması, Kürtçenin bu iki lehçesini temel yönleriyle karşılaştırmayı amaçlamaktadır. Bu çalışma, genel olarak dil değişimi ve farklı dialektlerin ilişkilerini, özel olarak da Zazaca ve Kurmanca lehçelerinin dil olgularına dayalı karşılaştırması üzerine yapılmıştır. Bu çerçevede ağırlıklı olarak `kadim Kürtçe`nin bu iki diyalekti; ses, sözcük, sözcüklerin yapısı, değişimi, dizilişi vb. temel dilbilgisi kuralları açısında karşılaştırılmıştır. Mesele dil ve diyalektleri ya da `kadim Kürtçe` ve diyalektleri olunca, öncelikli olarak bu konudaki terminoloji karışıklığına dikkat çekmek gerekir. Birincisi; bu konuda terminolojik bir bütünlük olmadığı için, birçok yerde sözcük ve terimlerin farklı kullanım biçimleri parantez içinde belirtilmiştir. İkincisi; Kürt/Kürtçe, Kurmanc/ Kurmancca, Kırd/Kırdçe, Zaza/Zazaca, Dımıl/Dımılice, Kırmanc/Kırmancca mefhumları çoğu zaman bilerek ya da bilmeyerek yanlış kullanılmaktadır. Bu çalışmada `Kürt` mefhumu, tarihsel olarak Kürt kavminin bir parçası olarak değerlendirilen bütün kürdi dil grup ve toplulukları için kullanılmıştır; `Kürtçe` mefhumu da, Kürtçeyle ilişkili olan bütün kurdi diyalektleri anlatmak için kullanılmıştır. Ayrıca Zazaca, Dimilice, Kırdçe ve Kırmançca da aynı anlamlarda kullanılmıştır. Bu çalışmada; Zazaca ve Kurmançcanın karşılaştırılan bazı temel özelliklerinin izahatı ve tanımlanması için kimi yerlerde senkronik yöntem, kimi yerlerde de diakronik ve tasviri yöntemlere başvurulmuştur. Aynı zamanda dilbilimin temel prensipleri ve bilimsel objektiflik rehber edinilmiş, bu çerçevede teknik olarak da benzerlik ve farklılıkların sistemli bir şekilde gösterilmesi için dil olguları bire bir karşılaştırılmıştır. Sonuç olarak; diyebiliriz ki hem sözcük hazinesi ve yapısı, hem de büyük oranda dilbilgisel kurallar yönüyle Kürtçenin bu iki diyalekti arasındaki yakınlık, farklılıklarından çok daha fazladır. Aynı zamanda Zazaca ve Kurmançca konuşan bu dil toplulukları ortak bir kültürel geçmiş, tarih ve tasavvuru da paylaşmaktadırlar.

This dissertation named A Comparative Grammar of Zazaki and Kurmanci: Dialect, Alphabet, Phonetic and Morphology (Veracêkerdena Gramerê Zazakî û Kurmancî: Dîyalekt, Alfabe, Fonetîka û Morfolojî) is not aiming at teaching language though it could be helpful in teaching. This study is generally related to changes in the language and appearance of new dialects; it is specifically related to comparison of Zazaki and Kurmanci dialects of Kurdish language on the basis of language facts. In this context, a comparison has been made between the two dialects of the `ancient Kurdish`, Zazaki and Kurmanci, in terms of basic grammatical rules such as phonetic, morphology, word structure, changes in the words, syntax etc.As far as language and its dialects, in other words `ancient Kurdish` and its dialects are concerned, one should draw attention to the terminological disunity. Firstly, different ways of using words and terms have been showed in parenthesis, as there is no terminological unity. Secondly, either intentionally or unintentionally, there has been misuse of terms, such as Kurd/Kurdish, Kurmanc/Kurmanci, Kird/Kirdkî, Zaza/Zazaki, Dimil/Dimilî, Kirmanc/Kirmancki. In this study, `Kurd`, as a term, has been used for all Kurdish language groups and communities considered historically as parts of Kurdish people; and `Kurdish` term, as all Kurdish dialects related to `ancient Kurdish`.Sometimes synchronic, sometimes diachronic and descriptive methods have been applied in this dissertation for explaining and describing some basic characteristics of Zazaki and Kurmanci dialects in comparing them. Fundamental principles of linguistics and scientific objectivity have been guided; in this framework, language facts have been compared in detail to be able to show systematically, also technical similarities and differences of the two dialects. Consequently, in accordance to the results reached in this study which is based on the comparison of language facts, we could state that similarities between these dialects of the Kurdish, both in terms of vocabulary, syntax and substantially grammatical rules, surpasses overwhelmingly their differences. Zazaki and Kurmanci-speaking language communities share a common history and cultural background and have a common conception.