Berawirdkirinek li ser Şivanê Kurmanca û sêbareya Maksîm Gorkî

Abstract

Karşılaştırmalı edebiyat, 19uncu yüzyılda edebiyat biliminin bir dalı olarak kabul edildi. Bu edebiyat bilimi dalı çalışmalarında karşılaştıma yöntemini kabul etmiştir. Karşılaştırmalı edebiyat, bir edebiyat bilimi dalı olarak iki eser arasındaki benzerlik, etki ve ortak motifler üzerinde durur. Eğer bu eserler farklı dil ve edebiyatlara ait ise daha makbuldur. Bu edebiyat bilimi dalının iddiası, yekta ve katıksız bir ulusal edebiyatın olmadığıdır. Tür, tema, kahraman, tarz, düşünce ve duygu çalışmaları ile ulusal edebiyatlar arasında bir aktarımın olduğunu göstermektedir. Edebiyatlar arası aktarım özellikle çeviri vasıtası ile olmaktadır. Bu yüzden çeviri ve çeviri çalışmaları karşılaştırmalı edebiyat için çok önemlidir. Bir ulusun edebiyatı, çeviri sayesinde başka ulusların edebiyatlarındaki konu ve tarzlara ulaşabilir, kapılarını dünya edebiyatına açabilir.Sovyetler Birliği, 1920-36 yılları arasında tüm ülke genelinde okuryazarlık oranını artırmayı amaçlıyordu. Azınlıkların dillerini öğrenmeleri teşvik ediliyordu, azınlık yazarlarından edebiyatlarına sahip çıkmaları ve onu geliştirmeleri isteniyordu. Bu imkanlardan Kürt halkı da yararlanıyor. Sovyetler Birliği, devlet çalışmaları çerçevesinde, Kürt aydınlarına Kürt aydınlanması çalışmalarında destek veriyordu. Bu aydınlar arasında Erebê Şemo da yer alıyordu. Daha önce siyasi çalışmaları ile ön plana çıkan bu kişi, daha sonra edebiyat alanında da ön sıralarda yerini alıyor. Erebê Şemo 1930lu yıllarda edebi çalışmalarını vermeye başlıyor. Aynı yıllarda Sovyetler Birliğin'de `sosyalist gerçekçilik` anlayışı revaçtaydı ve bu edebi anlayış devlet eli ile desteklenmekteydi. Devlet bu edebi anlayışı desteklemek için 1928 yılında Maksim Gorki'yi ülkeye çağırıyor ve onu örnek bir edebiyatçı ve idol olarak genç yazarlara sunuyor. Bu yıllarda genç yazarlar Gorki'yi örnek alıyor, onun görüşlerini ve edebi çalışmalarını benimsiyordu. Erebê Şemo da kendi döneminin birçok genç yazar gibi Gorki'yi kendine idol görmüştür.Bu tezin temel amacı Şivanê Kurmanca ile Maksim Gorki'nin üçlemesinin içerik ve şekil yönünden karşılaştırılmasıdır. Erebê Şemo'nun ilk romanı, Şivanê Kurmanca, Maksim Gorki'nin üçlemesi gibi otobiyografiktir. Erebê Şemo ve Maksim Gorki halkın içinden gelme iki yazardır ve aynı dönem ve coğrafyada yaşamışlardır. İş ve uğraşları gereği iki yazar da halk ile sağlam bir ilişki içinde olmuşlardır. İki yazarın bu ortak yönleri ve Maksim Gorki'nin Erebê Şemo'ya idol olması bizi bu iki yazarın eserlerini içerik ve şekil yönünden karşılaştırmaya itti. Bu karşılaştırma ile anlaşılmıştır ki iki yazar da eserlerinin içeriğinde yoksul halkın çektiği zorluklara değinmişlerdir. Erebê Şemo romanında bu yoksulluğun sebebini açık bir şekilde baskıcı ve egemen sınıflara bağlamaktadır. Erebê Şemo, romanının anlatımını büyük oranda bu konu üzerine kurmaktadır. O, halka bu durumdan kurtulmak için yollar göstermektedir. Maksim Gorki de romanlarında halkın bu yoksulluğunu anlatmaktadır; ama o, Erebê Şemo gibi bu durumun sebebini açıkça göstermemektedir. Gorki de Şemo gibi bu durumdan kurtuluş yolları aramaya uğraşmaktadır. Bu eserlerin içerik benzerliği yanında, bu karşılaştırma ile görülmüştür ki yazarların edebi tarzları da birbirini çağrıştırmaktadır. Anahtar Sözcükler: Karşılaştırmalı Edebiyat, Edebi Çeviri, Etki, Erebê Şemo ve Maksim Gorki, Şivanê Kurmanca ve Maksim Gorki'nin Üçlemesi.

In 19th century Comparative Literature was accepted as a branch of literature science. This branch of literature science in studies accepts the method of comparing as its basis. Comparative Literature as a branch of literature science, puts emphasis on similarities and differences between two literary works, especially in terms of their effects and motifs. And if these literary works are from different language and literature, it is better for this branch. The aim of this branch of literature science is to show that there are not any perfectly pure national literature. Therefore, through studies on literary genres, themes, protagonists, styles, thoughts and feelings it indicates that there is a continuous transfer among national literatures. And the transfer among literary works mostly occurs through literary translations. Therefore, translation and translation studies are very crucial for comparative literature. With the help of translation studies, a national literature can access various styles and contents and thus, it can open its doors to the world literature.Between the years of 1920-1930s, the Soviet Union tried to enhance the rate of literacy throughout the country. Similarly, the state helped the minorities teach their angauages and encouraged minority authors so that they could promote their own literature. And Kurdish people also like other minorities made use of these opportunities. The Soviet Union supported Kurdish intellectuals within the framework of works of the state so that they could carry out Kurdish intellectual works. Erebê Şemo was one of these Kurdish intellectuals. He was firstly known with his political conducts, then he also was one of significant figure in the area of literature. Erebê Şemo after the years 1930s wrote literary works. In these years in the Soviet Union the theme of Real Socialism was prevalent and it was being supported by the state. For promoting this perspective of literature, in 1928, the state invited Maxim Gorky to the Soviet Union and introduced him as an ideal man of letters and a role model to the young men of letters. In those years, the young men of letters held him up as an example and took his works into consideration a lot. It is obvious that Erebê Şemo also like many other young authors took him as a model. The main pupose of this work is to compare Şivanê Kurmanca with Trilogy of Maxim gorky in terms of style and contend. Like trilology of Maxim Gorky, Erebê Şemo also wrote his first novel, Şivanê Kurmanca, as an autobiographical fiction. Both Erebê Şemo and Maxim Gorky are from the public and they both lived in the same period and geography. And they both had difficulties during their life time. Due to their hard working they both built good realtionships with people. Due to the fact that they both have some characteristics in common and Maxim Gorky was a role model for Erebê Şemo, their literary works are compared with each other's. Through this comparative study it is shown that both authors put emphasis on the conditions the poor faced. For instance, in his novel Erêbê Şemo explicitly indicates that the cause of all these diffculties that the poor face is the higher classes and the opressors. And in his novel Şemo mostly fictionalizes his narration on this previously stated topic. Similarly, he endeavors to show people how to get rid of all these unfortunate situations. In his novels, Maxim Gorky also tells poverty of the people yet he does not tell the reasons as explicitly as Şemo does. Like Erebê Şemo, Maxim Gorky endeavors to shows the reasons behind this poverty and shows the ways to get rid of as well. Along with resemblance of content of the novels, with this comparative study it is shown that stylistics of both literary works have a great deal of similarities. Main words: Comparative Literature, Literary Translation, Effects, Erebê Şemo and Maxim Gorky, Şivanê Kurmanca and Trilogy of Maxim Gorky