Mehelî û kirmanckîya înan

Abstract

Kürtçenin lehçeleri arasında en geç Kırmancki (Zazaki) yazılmıştır. Bu gecikme etkisini hem dil üzerinde hem de edebiyat üzerinde gösterdi. Dilin standardizasyonu gecikti bu yüzden dilbilim, sözlükbilim ve ağız farklılıkları sahalarında çok fazla eksiklikler bulunmaktadır ve bu çalışmalar yirmi birinci yüzyılda hâlâ araştırmacılarını beklemektedir. Bu gecikme ve eksiklikler akademik çalışmaları da etkiledi. Şüphesiz kırmanckinin akademideki gecikmesiinkarve asimilasyon politikalarının bir sonucuydu. Son yıllarda birkaç üniversite kapılarını Kürtçeye açtı. Bunun ardından Kırmancki de akademide kendine bir yer buldu.Kırmancki akademide daha yeni-yeni kendine bir yer bulduğundan birçok çalışmaya ihtiyaç duyulmaktadır. Hâlâ Kırmanckinin birçok ağzı üzerine çalışmalar yapılmamıştır ve bu ağızlar `saklı` kalmıştır. Biz bu çalışmamızı kırmanckinin `saklı` kalmış bir ağzı üzerine yaptık. Yani Diyarbakır'ın Çınar ilçesi ve Mardin'in Derik ilçesi arasında kalan Kırmancların ağızları üzerine, başka bir deyişle Karacadağ yöresindeki Kırmancların ağzı üzerine yaptık.Bu kırmanclar çevrelerinde aşiretlerinin adı olan `Meheli` adı ile tanınmaktadırlar. Şimdiye kadar bunların aşiretleri ve dilleri üzerine çalışmalar yapılmamıştır ve bu Kırmanclar birçok kişi tarafından bilinmemektedirler.Meheliler kurmancların bölgelerinde yaşadıklarından ve onlarla kurmanclar arasında evlilik, akrabalık, arkadaşlık ilişkileri kurulduğundan, lehçeleri günbegün daha çok Kurmancinin etkisinde kalmaktadır. Öte yandan hem Kırmanckî hem de Kurmanci büyük bir hızla Türkçe karşısında gerilemektedir.Biz bu çalışmamızda hem meheli aşiretini tanıtmak hem de dilleri üzerinde durmak istedik, ayrıca dillerinden birkaç tekst de sunmak istedik.Anahtar Sözcükler: mehelî, mehelîyan, me'lic, kirmancê Çinarî, kirmancê Dêrike, kirmancê Qerejdaxî, kirmanc, kirmanckî, kird, kirdkî, zaza, zazakî.

Among dialects of Kurdish, Kirmancki (Zazakî ) is the last to be written out. This latency has shown its effects both on language and literature. The standardization of the language has been late so that many deficiencies exist in fields of linguistics, lexicon and sub-dialect variations and these studies are still in store for researchers even in twenty first century. These latency and deficiencies have affected academic studies as well. The latency of Kirmancki in academia is without doubt a result of denial and assimilation policies. A few university has opened their gates to Kurdish in recent years. Consequently Kirmancki dialect has found its place in academia. As Kirmancki is new in academia it is in need for various studies. There are still no studies on many sub-dialects of Kirmancki so they have remained `unseen`. We have applied this study on an `unseen` sub-dialects of Kirmancki. It is on sub-dialect of Kirmancs between Diyarbakır's district of Çınar and Mardin's district of Derik, in other words it is on sub-dialect of Kirmancs of Karacadag area. These Kirmancs are known as `meheli` which is the name of their tribe. There have not been any studies on their tribe and language so far, hence these Kirmancs are not known widely. Since Mehelis live in Kurmanc areas and have relations such as marriages, kinships and friendships between them, Kirmanc's dialect has fallen the effect of Kumanci day by day. On the other hand, both Kirmanci and Kurmanci is deteriorating against Turkish. In this study we both introduced Mehelî tribe and studied their language, we also presented some texts from their sub-dialect.Key Words: Meheli, mehelis, me'lic, Kirmanc of Çinar, Kirmanc of Derik, Kirmanc of Karacadag, Kirmanc, Kirmancki, Kird, Kirdki, Zaza, Zazaki.