بنياتىَ هؤنةرى د داستانا زةمبيلفروش يا `فةقيىَتةيران و مرادخانىَ بايةزيدى` دا

Abstract

Destan, ilk çağlardan beri insanoğlunun kendi yaşam ve varlığı ile geliştirmiş olduğu düşünce sisteminin temsilciliğini yapmakta ve aynı zamanda, kendisinden sonra gelen hikaye, roman gibi edebi örneklerin de esasını oluşturmaktadır. Elbette, bunların yanı sıra, destanın seviyesinin yüksek ve düşük olması o dönem insanlarının düşünce ufkunun genişliği ve darlığını göstermektedir; yani bu idrak etme, ortaya koyma ve düşünmede bir ölçüttü. Şüphesiz ki bu düşünsel farklılıklar eski Kürt folklorik destanları ile diğer milletlerin destan örnekleri arasında görülmektedir.'Feqiyê Teyran ve Muradxanê Bazidî'nin Zembilfroş Adlı Destanlarında Edebî Sanatlar' başlıklı bu tez üç bölümden oluşmaktadır. İlk olarak, destan bütün ayrıntılarıyla anlatılmıştır, yani Kürt folklorik destanları ile dünya destan örneklerinde en önemli konaklar ve bu konaklar arasındaki geçişlerden kadar bahsedilmiştir. Yine Kürt destanlarının tarihi varlığı, çeşitleri ve özelliklerinden bahsedilmiş ve bu konu üzerinde uzman Kürt araştırmacıların fikirleri de göz önünde bulundurulmuştur.İkinci olarak Zembilfroş Destanı ve bu destanının kahramanın kişiliği üzerinde durulmuştur, fakat aynı kişilik araştırmamızın konusu olan iki ayrı destanda farklı çıkmaktadır. Kökeni Kürt toplumundan alınan orijinal ve folklorik bir eser olan Zembilfroş Destanı, kendi içinde ahlaki, toplumsal ve dini konuları kendi içerisinde barındırıyor. Bundan dolayı insanlar bu destana sadece bir aşk hikâyesi olarak değil, bunun yanında kutlu ve üstün ahlak anlayışına sahip bir eser olarak bakıyorlar.Diğer bir bölümde, edebi sanatlar teorik olarak yorumlanmış, yine bu bölümde kürt şiirinin geçtiği konakları ve bunun getirdiği formsal değişimler belirlenmiştir. Bu bölümün devamında bu edebi sanatlar ve biçim ölçüleri her iki destandan da örnekler verilerek ve karşılaştırılarak pratize edilmiştir. Bunlara ek olarak, her iki destan arasındaki benzerlik ve farklılıklar, yüksek ve düşük edebi üslup belirtilmiştir.Anahtar Sözcükler: Zembilfroş Destanı, Feqiyê Teyran, Miradxanê Bazidî, Karşılaştırmalı Edebiyat

It has been realised that epic is representing the very beginning thoughts of human beings regarding life and existence, it is also a strong and effective base for the literatures followed it, for instance, novel, story and other piece of works of literature. Beside to this, the quality of the level of epic was affected by the way of thinking of people in ancient periods of time, this means that the development of minds in terms of thinking and creativity was the criteria. Thus, those different ways of thinking can be found between the global epic and the ancient Kurdish (Folklore) epic.This research, which is entitled as (The Artistic Basis in the Epic of Zembilfrosh by `Feqiye Teyran and Mradkhane Bayezidi), focuses on some important aspects. In the first section, the research briefly refers to epic with all its details both globally and the Kurdish epic, also the most important phases that the epic has passed through until it was replaced by novel are examined. The thesis discusses the existence of the Kurdish epic, its types and characteristics, as well as the opinions of Kurdish specialists in this regard are mentioned. Another section of this part examines the epic of Zembilfrosh and his personality, he appears in two different ways or personalities in the two literary works (epics) by the two poets who have been researched in this thesis. Epic of Zembilfrosh as an ancient (Folklore) text, which its strong content is derived from the Kurdish society, includes a number of moral, social and religious topics. Therefore, people consider it not only as an emotional epic but also as a sacred epic that contains high moral values.In another section of this thesis, the artistic basis of poetry is theoretically highlighted, in which the crossing stages of the Kurdish poem and the changes of its form are recognized. In the last section of the research, the fundamental details are applied in the two epics of Zembilfrosh of the two poets Feqiye Teyran and Mradkhane Bayezidi, for a structural comparison between the two texts. Additionally, the differences and similarities, as well as, the strengths and weaknesses of narrative level of both of them are examined.