Hevokên temamker ên berkarî yên kurmancî yên devoka torê

Abstract

ÖZETBu çalışmada nesne olarak kullanılan yan cümlecikler, anlamları, entegrasyonu veçeşitleri araştırılmıştır. Nesne görevinde kullanılan yan cümlelerin kullanımları, Tur-Abidin ağzına özgü örneklerle, ayrıntılı bir şekilde ve deneysel bi bakış açısıyla analizedilmiştir. Birinci bölümde, nesne görevinde kullanılan yan cümleleri alabilen fiillerincelenmiştir. Üç çeşit fiil üzerinde durulmuştur: modal fiiller, duyuşsal-bilişselaktarımsalfiiller ve manipulatif fiiller. Bu tür fiiller, kendi özelliklerine göre nesne olarakkullanılan farklı yan cümle türleriyle beraber kullanılır. İkinci bölümde ise morfolojikaçıdan nesne olarak kullanılan yan cümlelerin entegrasyonu araştırılmıştır. Nesne olarakkullanılan yan cümleler morfolojik açıdan üçe ayrılır: subjunktif yan cümleler, indikatifyan cümleler ve adlaşmış yan cümleler. Cümledeki kullanımına bakıldığında subjunktifyan cümlelerin diğer nesne olarak kullanılan yan cümlelere göre temel cümleye daha çokbağlı olduğu fark edilmektedir. Nesne olarak kullanılan subjunktif yan cümleler daha çokmodal ve manipulatif fiillerle kullanılır. Nesne olarak kullanılan indikatif yan cümleler,daha özgür ve bağımsız cümleler gibi hareket etmektedir. Bu yüzden indikatif olan yancümleler subjunktif olanlara göre daha bağımsız davranmaktadır. İndikatif yan cümlelerduyuşsal-bilişsel-aktarımsal fiiller ile kullanılır. Nesne olarak kullanılan ad-eylem yancümleler ise daha az kullanılmaktadır. Ad-eylem olan yan cümleler daha çok isim gibigörünmektedir ve isim eklerini alır.Üçüncü bölümde, nesne olarak kullanılan yan cümlelerin semantik entegrasyonu(anlamsal bütünlüğü) üzerinde durulmuştur. Hem-referanslık, başarı, niyet, özneninkontrolü, temas, hem-zemanlık, aktarım çeşitleri, öznelerin düşmesi gibi konularincelenmiştir. Nesne olarak kullanılan yan cümleleri alabilen fiiller (modal, manipulatif,duyuşsal-bilişsel-aktarımsal) ve aldıkları yan cümleler bölüm bölüm anlatılmıştır. Dahaçok nesne olarak kullanılan yan cümlelerin anlam ve entegrasyon açısından farklılık vebenzerlikleri tespit edilmiştir.Anahtar Kelimeler : cümle, nesne olarak kullanılan yan cümle,modal/manipulatif/duyuşsal-bilişsel-aktarımsal fiiller, morfolojik entegrasyon, semantikentegrasyon, Tur-Abidin ağzı.

ABSTRACTIn this study, the complement clauses, and the meaning, kinds and integration ofthem are analized. The complement clauses, their usages, and typological perspective areanalized with details, by giving the examples of Tor-Abidin dialect. In the first chapter,especially, verbs that can take complement clauses are studied. There are three kinds ofverbs that can take complement clauses: modal verbs, PCU verbs, and manipulativeverbs. These kinds of verbs are used with complement clauses according to their features.In the second chapter, the morphological integration of complement clauses isanalized. According to morphological features, coplement clauses are divided into threesections: subjunctive complement clauses, indicative complement clauses, andnominalized complement clauses. The integration of subjunctive complement clauseswith main clause is stronger than other's. Subjunctive complement clauses are used withmodal and manipulative verbs. On the other hand, indicative complement clauses behavelike independent clauses. Therefore they are more free than subjunctive complementclauses. Indicative complement clauses are used with PCU verbs. Nominalizedcomplement clauses are the least common complement clauses in regard to tehir usage.Generally, they behave like nouns and take nominal affixes.In the third chapter the semantical integration of complement clauses is examined.The subjects like co-referantiality, success, intend, agentive control, contact, cotemporality,utterance types, co-deletion are discussed. The verbs that can takecomplement clauses (modal, PCU, manipulative verbs) are examined section by section.Mostly, coplement clauses, their differences and similarities according to their meaningand integration is presented.Key Words: Clause, complement clauses, modal/PCU/manipulative verbs,morphological integration, semantical integration, Tor-Abidin dialect.