Şêx Mûsayê Şêxanî Gundikî û berhemên wî yên menzûm

Abstract

Şeyh Musa Şeyhani modern dönemde yaşamış olmasıyla beraber klasik eserler yazmıştır. Eserleri daha çok didaktik olduğu için sanat ve edebiyat pek ön planda değildir. Fakat yine de şekil, tema, dil ve edebi sanatlar gibi pek çok yönden edebi örnekler barındıran, akademik incelemeye değer eserlerdir. Şeyh Musa, üçü mensur ikisi manzum olmak üzere beş eser ortaya koymuştur. Biri yarım kalmış biri de kayıp iki eseri daha vardır. Bunların beşi Kürtçe, ikisi Arapça'dır. Dört eseri mücellet bir mecmua olarak iki defa Arap alfabesiyle basılmıştır. İki farklı yazma nüshası olan ve toplamda 17 şiirden oluşan bir divançe ise bu çalışmamız ile yazmalar arasından çıkarılmış ve ilmi mercek altına alınmış.Şeyh Musa'nın biyografisi ve eserlerinin tanıtımı bu çalışmanın ilk bölümünü oluşturuyor. İkinci bölümde manzum eserlerin biçimsel incelemesi çalışma alanımız oldu. Metnin ses uyumları ve numuneleri, edebi bazı sanatların tanımları, tespiti ve metinlerden örnekler, şairin dili ve edebi kişiliği ve şair üzerinde etkili ünlü edipleri belirlemek için çabaladık. Üçüncü bölümde de tematik tahlilden sonra, eserlerinin konu ve tür çeşitliliğinin peşine düştük ve akidename, siyer ve pendname türlerinin etrafında dolaştık. Bu türlerin tanımlarıyla beraber komşu edebiyatlardan ve Kürt edebiyatından örnekler verdik ve şairin her eserini kendi türünün alt başlığında tanıttık. Tezin son bölümü olan dördüncü bölümde ise nüsha tanıtımı, Kürdi-Arabik metinlerin latinize edilmesi ile çalışma kıvamına geldi. Sonuç bölümünde şairimiz ve eserleri hakkında genel bir değerlendirmede bulunduk. Böylece bu çalışmamız ile bu şairi ve eserlerini Kürt edebiyatına kazandırmış olduk. Anahtar Kelimeler: Şeyh Musa, akidename, siyer, pendname, divançe, tah

Although Sheikh Musa Shaykhanî lived in modern times, he wrote works in classical form. Since his works are mostly didactic, art and literature are not in the forefront in them. But his works include literary examples in many ways, such as theme, language and literary arts, and therefore they are worthy of academic research.Sheikh Musa had five works three of which were prose and two of which were written in verse. There are also his works of which one is unfinished and one is missing. Five of these are in Kurdish and two are in Arabic. Four of his works were printed twice as a hardcover corpus in Arabic script. His Divançe (a small collection of poems) that include 17 poems and have two different manuscripts, are removed from among manuscripts and were scrutinized in a scholarly way.The first part of this work is the introduction of Sheikh Musa's biography and works. In the second chapter, the formal analysis of the work became our field of study. We have tried to determine the sound harmonies and their samples, the definition and identification of some literary arts and their samples from the texts, the poet's language and literary personality, the famous men of letters who had influenced him. In the third part, after the thematic analysis, we pursued the diversity of subjects and genres of his works, and we wandered around the types of akidaname (the book of religous faith), siyer (the prophetic biography) and pandname (the book on ethics). Together with the definitions of these genres, we gave examples from neighboring literature and Kurdish literature and introduced each of his works under the subtitle of its genre. In the last chapter which is the fourth chapter, the copies were presented, the Kurdish-Arabic texts were transcribed into latin script, the copies of akidaname (the book of religious faith) and the Divançe were compared. In the conclusion, we made evaluations by mentioning the life and works of this poet. Thus, we have introduced this poet and his works into the Kurdish literature. Key Words: Sheikh Musa, akidaname, siyer, pandname, Divan, analysis