Adil yargılanma hakkı çerçevesinde yargı bağımsızlığı

Abstract

Hukuk devletine ilişkin hakların elde edilebilmesi için insanlık tarihi boyunca hak, özgürlük, adalet ve eşitlik mücadelesi verilmiştir. Adil yargılanma hakkı da temel insan hakları için verilen mücadele ile kazanılmıştır. Günümüzde birçok uluslararası sözleşme, anayasa ve yasa tarafından güvence altına alınan adil yargılanma hakkı en temel insan haklarından birisidir ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nde yer alan diğer hakların da güvencesi niteliğindedir.Evrensel hukuk kurallarının olmazsa olmaz unsuru niteliğindeki adil yargılanma hakkı, vazgeçilmez ve dokunulmaz bir hak niteliğinde olmakla birlikte toplumsal demokrasinin de varlık güvencesidir. Yargılama makamlarınca bir yükümlülük niteliğinde olan adil yargılanma hakkı kişiler bakımından ise bir haktır. Adil yargılanma hakkı ve unsurları normlar hiyerarşisinin en üstünde bulunan Anayasamızın 36. maddesinde yapılan değişiklikle birlikte madde metnine eklenmiş ve anayasal teminat altına alınmıştır.Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde düzenlenen ve Anayasamızda da güvence altına alınan adil yargılanma hakkının unsurları; makul sürede yargılanma hakkı, aleni yargılanma hakkı, hakkaniyete uygun yargılanma hakkı, sanığa bazı asgari güvencelerin tanınmış olması, mahkemeye erişim hakkı, kanunla kurulmuş bağımsız ve tarafsız mahkemede yargılanma hakkıdır.Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine en çok adil yargılanma hakkının ihlali gerekçesiyle başvurulmaktadır. Bununla doğru orantılı olarak Türkiye hakkında verilen ihlal kararlarında da en büyük oran adil yargılanma hakkının ihlaline ilişkin kararlara aittir. Türkiye hakkında verilen ihlal kararlarının azalmasında, Anayasal bir düzenleme ile yürürlüğe giren bireysel başvuru yolunun etkili olması beklenmektedir. Bununla birlikte insan hakları ile ilgili hakları güvence altına alan düzenlemelerin ihdas edilmesiyle birlikte yargıya olan güvenin artması hedeflenmektedir.Adil yargılanma hakkının güvencesi niteliğindeki Yargının bağımsız ve tarafsız olması demokratik hukuk devleti ilkesinin en temel ilkelerinden biri olarak kabul edilmektedir. Yargılama makamı hukuk kuralları çerçevesinde somut olayın özelliklerine göre herhangi bir baskı ve müdahale olmaksızın vicdani kanaati doğrultusunda karar vermelidir. Bu güvencenin yargılama makamına verilmemesi halinde adil yargılanma hakkından bahsetmek mümkün değildir.Yargı bağımsızlığı hukuk devleti ilkesinin olmazsa olmaz gereklerinden biri olan kuvvetler ayrılığının doğal sonucudur. Yargılama makamları karar verirken herhangi bir makam veya otoritenin baskısı veya etkisi altında kalmadan karar verebilmelidir. Yargı bağımsızlığı öncelikle yasama, yürütme ve yargı organına karşı korunmalıdır. Bununla birlikte üçüncü kişiler ve basın tarafından yargılama kurumlarına yönelik yapılacak müdahalelere karşı da gerekli korunmanın sağlanması gerekmektedir.Yargı bağımsızlığının varlığından bahsedebilmek için hâkimlerin emir almama, hukuk kuralları çerçevesinde özgürce karar verme ve sorumsuz davranabilme güvencelerinin olması gereklidir. Aynı zamanda hâkimlerin azledilememe, belli bir yaşa gelene kadar emekliye ayrılamama, mali güvenceye sahip olmaları ile görev ve yetki bakımından güvenceye sahip olmaları gerekmektedir.Anahtar Kelimeler: İnsan Hakları, Adil Yargılanma Hakkı, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Yargı Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı

In order to obtain the rights related to rule of law, there has been a struggle for rights, freedom, justice and equality throughout the history of humanity. The right to a fair trial was also obtained thanks to the struggle for fundamental human rights. The right to a fair trial guaranteed by many international conventions, constitution and law is one of the fundameltal human rights and it is also an assurance of the other rights on The European Convention on Human Rights.As a sine qua non of universal rules of law, the right to a fair trial is inalienable and inviolable and also an assurance of the existence of social democracy. In terms of judicial authorities the right to a fair trial is an obligation. As for individuals, the right to a fair trial is a right. With the amendment to the 36th Article of Constitution of Republic of Turkey which is at the top of the hierarchy of norms, right to a fair trial and its contents were added to the text of the article and it was guaranteed by the Constitution.The elements of the right to a fair trial, which are regulated by the European Convention on Human Rights and guaranteed by Constitution of Republic of Turkey are; the right to be tried in a reasonable time slot, the right to be tried with a public hearing, the right to a fair trial with an equitable treatment, the right of the defendant to be granted for his or her certain minimum assurances, the right to access to the court, the right to be tried in an independent and impartial court established by the law.Applications to the European Court of Human Rights are predominantly made due to the alleged violations of the right to a fair trial. In concordance with this, the greatest proportion of the violence decisions about Turkey belongs to the decisions on the violation of the right to the fair trials. Thanks to an individual application procedure which came into force with a constitutional arrangement, the rate of violence decisions about Turkey is expected to be decreased. In addition to this, it is also aimed to increase the confidence in the jurisdiction with the establishment of regulations that guarantee the human rights.Independent and unbiased jurisdiction, which also stands for the assurance of the right to a fair trial, is one of the most fundamental principles of a democratic state of law. Jurisdiction must decide conscientiously without any pressure and interference within the framework of legal rules and must be according to the characteristics of the concrete case. If this assurance is not given to the trial authority, it is not possible to speak of the right to a fair trial.Judicial independence is the natural result of separation of powers, one of the indispensable requirements of the rule of law. The judicial authorities should be able to decide without being under the pressure or influence of any authority or authority when deciding. Judicial independence should be protected primarily against the legislative, executive and judicial body. However, it is necessary to ensure the necessary protection against interventions made by third parties and the press against judicial institutions.In order to talk about the existence of judicial independence, judges must have guarantees not to take orders, to freely decide within the legal rules and to act irresponsibly. At the same time, judges must not be dismissed, retired until they reach a certain age, must have financial security and have security in terms of duty and authority.Keywords: Human Rights, The Right To A Fair Trial, European Convention on Human Rights, European Court of Human Rights, Judicial Independence and Judial Impartiality