`Suç` filmi bağlamında belgesel ve kurmacanın anlatım olanaklarının tartışılması.

Abstract

Tezin amacı, Mustafa Serttaş adlı bir suçlu üzerinden yola çıkıp gerçek/kurmaca ve temsil ilişkisi konusunda düşünmek, mümkünse kurmaca ve belgesel arasındaki ilişkilerle, temsilin muhtemel olanaklarını tartışmaya çalışmak biçimindedir. Bu amaç doğrultusunda ilk aşamada suç olgusu psikolojik ve sosyal kuramlar açısından ilgili kuramların tarihsel gelişimleri gözönüne alınarak sırayla ve kabaca gözden geçirilmiştir. Tezin ikinci kısmında ise sinema ve gerçeklik ilişkisi ele alınmış, sinemada gerçekliğin nasıl üretildiğine bakılmıştır. Sinema, değişik dönemlerde gerçekliği ele alırken farklı usul ve hedefler gözetmiştir. Yedinci sanatın tarihinde iki ana eğilim olan belgesel ile kurmaca sinema, hem biçim hem de içerik bakımından birbirilerini karşılıklı olarak etkilemiş, bazen benzer çizgiler tutturmuş, kimi zamanlarda daha farklı taraflara savrulabilmiştir. Birbirine yakınlaşma ve savrulmaların temelinde gerçekliğin birbirinden değişik yorumları bulunmaktadır. Çünkü düşün tarihinde olduğu gibi görsel sanatlarda da (ki sinema da bunun bir parçasıdır) gerçekliğin değişik şekillerde yorumlanması söz konusudur. Açıkçası değişik dönemlerde belgesel veya kurmaca alanında ortaya çıkan farklı sinema akımları gerçekliğin farklı yorumlanması olgusunun tezahürleridir. Bu kısımda sinemanın farklılık ve nüanslar içeren tarihi, gerçekliğin nasıl yansıtıldığına ilişkin uygulama ve yapıların açıklanması ile sürdürülmüştür. Daha sonra Suç adlı döküdrama (docudrama) özelinde gerçekleştirilen uygulama ve pratikler incelenmeye başlanmıştır. Suç döküdramasının yapım koşulları, estetik seçimleri sıralandıktan sonra belgeselin üretim safhasından tutun da son haline dek çeşitli yönleri, gelişim çizgisi, üretim stilinin sinema tarihindeki benzer ve farklı tarafları ele alınmış ve aralarında karşılaştırmalar yapılmıştır. Bu çerçevede Suç döküdramasının sinema tarihine ve estetiğine eklemlendiği yerler ile kopuş eğilimi gösterdiği noktalar sıralanmıştır. Ayrıca kurmaca filmlerin anlatım özelliklerinin belgesel eğilimleri gösteren bu yapıtta nasıl biçimler alabildiğine ilişkin saptamalar yapılmıştır. Suç filmin somut özelliklerinin ele alınması ile bu örnekler sıralanmıştır. Örneğin döküdramanın ana katılımcısı olan Mustafa Serttaş karakterinin (veya başka bir deyişle 'tipinin') çatışma ve konsept (çatışmanın oturtulacağı fikir ve bağlam) ile nasıl buluşturulduğu ve belgeselin yapısinın nasıl inşa edildiği aktarılmıştır. Bu inceleme sonrasında Suç döküdraması Bill Nichols'un ortaya sürdüğü çeşitli belgesel tarzlarına ait sınıflandırmalar ışığında ele alınmış, Nichols'un belgesel kategorileri ekseninde melezlik bakımından incelemeye tabi tutulmuştur. Nichols'un kavramsallaştırması ile döküdramanın yapısına bakıldığı zaman gözlemsel, interaktif (katılımcı), refleksif, edimsel belgesel tarzlarının Suç filminin içinde yer alabileceği, bahsedilen farklı tarzların iç içe, yan yana kullanıldıkları gözlenmiştir. Bu görünüm kanaatimizce hakikati yakalamak, temsilin otantikliğini sağlamak adına faydalı olmuştur. Son olarak, incelenen Suç adlı döküdrama örneğinden hareket ederek sosyal olguların daha yetkinlikle anlaşılması ve kavramsallaştırılabilmesi için sinema sanatı ile beraber kullanılıp kullanılamayacaklarına ilişkin gözlemler sıralanmıştır. Bu gözlemler sonucunda sinemanın duygu ve hisleri yansıtabilme kapasitesi nedeni sosyal bilimler ile işbirliği yapma imkanlarının araştırılmasının sağlıklı olabileceği düşüncesine varılmıştır.

The objective of this thesis is to reflect on the relationship between real-life/fiction and representation, as well as to explore the relationships between fiction and documentary, and the potential possibilities of representation, based on an offender by the name of Mustafa Serttaş. To this end, I begin with a broad examination of the phenomenon of crime in terms of psychological and social theory in which I consider the historical developments of the theories concerned. The second part of the thesis deals with the relationship between cinema and reality with an emphasis on how reality is created in cinema. Cinema has adopted different practices and objectives at different periods over time. Fiction and documentary have endured as the two predominant currents of the seventh art over its history, and while each has influenced the other with respect to form and content, they have at times evolved along similar lines and at times diverged. Different interpretations of reality are fundamental to these approximations and divergences. As in the history of philosophy, the visual arts (of which film is one form) have tended to interpret reality in different ways. In short, the different film movements that have emerged in fiction and documentary over different periods are manifestations of this divergent interpretation of reality. This part includes an account of cinema history with all its differences and nuances, and of practices and structures relating to how reality is portrayed. I then begin to explore the practices applied specifically in the case of the docudrama, Crime. After detailing the production conditions and aesthetic choices involved in the making of this docudrama, I compare and contrast the film with various aspects of the documentary (from the production stage through to the finished product), its development and production style within cinema history. Within this framework, I discuss the areas where Crime overlaps with cinema history and aesthetics and the points where it tends to deviate. In addition, while Crime leans towards the documentary, I identify how the narrative qualities of fiction films are embodied within the docudrama. These examples are given by way of discussing tangible features of the film. To give an example, I explain how the character (in other words the 'person') of Mustafa Serttaş, the main participant in the docudrama, is brought together with the conflict and concept (the idea and context in which the conflict is embedded) and how the structure is constructed. Thereafter, I consider the docudrama in the light of the various documentary modes put forward by Bill Nichols, while also examining the idea of hybridism around Nichols's documentary categories. When the structure of the docudrama is viewed in terms of Nichols's conceptualization, it can be concluded that the observational, interactive (participatory), reflexive and performative documentary modes probably play a part in Crime, and that these different modes are used in combination and juxtaposition. In my opinion, this aspect has been beneficial in terms of capturing the truth and achieving authenticity of representation. Finally, based on the example of the docudrama Crime, I present various observations as to whether film, as an art form, can be used towards a more precise understanding and conceptualization of social phenomena. As a result of these observations, I conclude that it may be helpful to explore the possibilities of collaboration between social sciences and cinema given the capacity of film to portray emotion and feelings.