Bombalı bir saldırıya maruz kalmak: Deneyimler ve başa çıkma yolları

Abstract

Bu çalışmada bombalı bir saldırıya maruz kalan bireylerin deneyimleri ve başa çıkma yolları anlaşılmaya çalışılmıştır. Bu kapsamda 10 Ekim 2015'te Ankara Gar'ında bombalı saldırıya doğrudan maruz kalan 5'i kadın, 4'ü erkek olmak üzere 9 kişi ile yarı yapılandırılmış derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Elde edilen veriler tematik analiz (Braun ve Clarke, 2006) yöntemiyle analiz edilmiştir. Analiz sonucunda olay sırası, olay sonrası ve geçmiş travmatik yaşantılar olmak üzere üç tema ünitesi oluşturulmuştur.Katılımcıların olay sırasındaki deneyimleri; travmatik maruziyet seviyesi, duygular, düşünceler, bedensel tepkiler temalarında ele alınırken olay sırasındaki başa çıkma yolları ise, planlama, dissosiyatif tepkiler, tanıdığı kişileri bulmaya çalışma, yaralılara yardım etme, yakınlar ile iletişim kurma, patlama alanından hızla uzaklaşma temalarında incelenmiştir.Katılımcıların olay sonrasındaki deneyimleri; olayın anlamlandırılması, travma sonrası stres tepkileri, duygular, depresif belirtiler, bedensel tepkiler, değişen varsayımlar, kişiler arası ilişkiler ve travma sonrası büyüme temalarında yer almıştır. Olay sonrası başa çıkma yolları ise; kaçınma, sosyal destek, politik değer ve tutumlar, aşağı doğru karşılaştırma, bilişsel yeniden değerlendirme, pozitif duygu düzenleme, alkol kullanımı, psikolojik destek arama ve psikiyatrik ilaç kullanımı temalarında ele alınmıştır.Katılımcılar olay sırasında ve sonrasında birbirinden farklı başa çıkma stratejilerini ve kaynaklarını bir arada kullanmışlardır. Bombalı saldırı sonrasında katılımcıların başa çıkmalarını kolaylaştıran ya da zorlaştıran faktörler ise ayrı temalarda incelenmiştir. Sosyal destek, politik değer ve tutumlar, bir yakının yaralanmamış/ölmemiş olması, psikolojik destek veren derneklerin varlığı başa çıkmayı kolaylaştıran faktörler olarak ifade edilirken; desteğin yetersizliği, diğer bombalı saldırılar ve şiddet olayları, duygusal iklim, hazırlıksız olmak, adaletin sağlanmamış olması, başa çıkmayı zorlaştıran inanç ve tutumlar ise bu süreci zorlaştıran faktörler olarak belirtilmiştir. Katılımcıların bombalı saldırı öncesindeki travmatik yaşantılarının sayısı, türü ve bu yaşantıların etkileri ise, geçmiş travmatik yaşantılar tema ünitesinde yer almıştır.Katılımcıların anlatımlarına göre, bombalı bir saldırıya doğrudan maruz kalmak bilişsel, duygusal ve davranışsal olmak üzere bir dizi olumsuz değişikliklere yol açmıştır. Bazı katılımcılarda olayın olumsuz psikolojik etkileri olaydan kısa bir süre azalmışsa da bazılarında bu etkiler halen devam etmektedir. Katılımcıların deneyimlerinin şekillenmesine etki eden bütün faktörler, ilgili literatür çerçevesinde tartışılmıştır. Araştırmada belirlenen temalarda ele alınan olayın yarattığı psikolojik etkiler, literatürde bombalı saldırılarla ilgili yapılan mevcut çalışmalarla paralellik göstermektedir. Ancak, olay sonrası başa çıkma sürecine ilişkin belirlenen temalarda, mağdurlara yönelik sosyal ve toplumsal desteğin niteliği literatürdeki diğer çalışmalardan farklılaşmaktadır. Bu farklılaşma, Türkiye'deki sosyo-politik bağlamın olaya maruz kalan kişilerin başa çıkma süreçlerine nasıl etki ettiğine dikkat çekmektedir. Çalışmanın bu yönüyle bombalı terör saldırılarının bireysel ve toplumsal etkilerini sosyo-politik bağlam çerçevesinde daha ayrıntılı kavramaya ve beraberinde ihtiyaca yönelik psikososyal destek planlarının geliştirilmesine katkısı olacağı düşünülmektedir.Anahtar Kelimeler: Bombalı Saldırılar, Travma, Deneyimler, Başa Çıkma

In this study, the experiences and ways of coping of individuals exposed to a bombing attack were tried to be understood. In this context, semi-structured, in-depth Interviews were conducted with 9 people, including 5 women and 4 men, who were directly exposed to a bombing attack occured in Ankara Train Station on October 10, 2015. The data were analyzed by using thematic analysis (Braun and Clarke, 2006). As a result of the analysis, three theme units were formed: events during the bombing incident, events after the incident, and traumatic experiences prior to the incident.During the event, participants' experiences were discussed in the themes of traumatic exposure level, emotions, thoughts, and physical reactions. The ways of coping during the event were studied in the themes of planning, dissociative reactions, trying to find the people who they know, helping the injured, communicating with relatives, and moving away from the explosion area quickly during the event.After the event the participants experiences were examined in the themes of meaning of event, post-traumatic stress reactions, feelings, depressive symptoms, physical reactions, changing assumptions, interpersonal relations, and post-traumatic growth. Ways to cope after the event were discussed in these themes: the avoidance, social support, political values and attitudes, downward comparison, cognitive re-appraisal, positive emotion regulation, alcohol use, seeking psychological support and psychiatric medication themes.Participants used together various coping strategies and resources to cope with the events during and after the incident. Factors that made it easier or harder for the participants to cope after the bombing attack were examined in separate themes. While social support, political values and attitudes, a close relative was injured / death, and the existence of associations that provide psychological support were expressed as factors that facilitate coping; lack of support, other bomb attacks and violent incidents, emotional climate, unpreparedness, lack of justice, beliefs and attitudes that made it difficult to cope were stated as factors that made this process difficult. The numbers, types and effects of the traumatic experiences of the participants before the bombing attack were included as themes of the past traumatic experiences. According to the participants, direct exposure to a bombing attack resulted in a number of adverse changes in individuals, including cognitive, emotional and behavioral. In some participants, the negative psychological effect of the event decreased for a short period of time, but in others, these effects still persist. All the factors shaping the participants' lived experiences were discussed within the framework of the relevant literature. The psychological effects of the event, which are addressed in the themes identified in the research, are in parallel with the current studies on bombing attacks in the literature. However, the themes identified in the post-incident coping process differ from other studies in the literature in terms of the quality of social support for victims. This difference draws attention to how the socio-political context in Turkey affects the coping processes of people exposed to the bombing incident. In this aspect, it is thought that the study will contribute to a more detailed understanding of the individual and social effects of terrorist bombing attacks within the socio-political context and the development of psychosocial support plans.Keywords: Bombing Attacks, Trauma, Experiences, Coping