Sosyal bilgiler öğretmenlerinin tartışmalı konuların öğretimine ilişkin görüş ve uygulamaları

Abstract

Günümüzde küreselleşen dünyada çoğu konu tartışmalı bir hale gelmiştir. Tartışmalı hale gelen bu konular toplumu ve toplumun bir parçası olan bireyi etkilemektedir. Toplumun bireylerden beklentisi ise, dünyada ve kendi toplumlarında var olan tartışmalı konuların farkında olması ve tartışılan bu konulara çözüm üretebilmesidir. Sosyal bilgiler dersi bireye, bu özelliklerin kazandırılmasında yardımcı olur. Bu nedenle, toplumsal konuları içinde barındıran sosyal bilgiler eğitimi için tartışmalı konular önemlidir. Tartışmalı konuların öğretiminde öğretmenler önemli bir role sahiptir. Derslerinde tartışmalı konulara yer veren sosyal bilgiler öğretmenleri, öğrencilerine ülke ve dünya sorunlarına duyarlı olmayı öğretirken, öğrencilerin yurttaşlık yeterliliğini geliştirebilir. Bu durumdan hareketle ise, araştırmanın amacı sosyal bilgiler öğretmenlerinin tartışmalı konuların öğretimine ilişkin görüş ve uygulamalarını incelemektir. Bu araştırmada, nicel ve nitel yöntemin bir arada kullanıldığı karma araştırma (mixed methods) modeli kullanılmıştır. Araştırmanın verileri anket ve yarı yapılandırılmış gözlem formları ile toplanmıştır. Yazıcı ve Seçgin (2010) tarafından öğretmen adayları için geliştirilen ölçek, 26 ilde 646 sosyal bilgiler öğretmenine uygulanmıştır. Nicel verilerin değerlendirilmesinde frekans, aritmetik ortalama, standart sapma, t-testi ve tek yönlü varyans analizi kullanılmıştır. Gözlemler 2014-2015 eğitim öğretim yılının ikinci yarısında Kırşehir ilinde gerçekleştirilmiştir. Dört farklı sosyo-ekonomik düzeye sahip okulda görev yapmakta olan sekiz sosyal bilgiler öğretmeninin dersleri gözlemlenmiştir. Yarı yapılandırılmış gözlem formu ile elde edilen verilerin değerlendirilmesinde içerik analizi kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda, sosyal bilgiler öğretmenlerinin tartışmalı konulara sınıf ortamında yer verdikleri fakat bu konuların daha çok öğretim programında yer alan konular olmasına dikkat ettikleri sonucuna varılmıştır. Sosyal bilgiler öğretmenlerinin Türkiye'de tartışmalı olarak gördükleri konular ile sınıf ortamına getirdikleri tartışmalı konular farklıdır. Öğretmenler tartışmalı konuların öğretimi esnasında kendi görüşlerini dile getirmediklerini, tarafsız kaldıklarını belirtmektedirler. Oysa uygulamada öğretmenlerin tartışmalı konuların öğretiminde kendi görüşlerini saklamayıp ifade ettikleri sonucuna ulaşılmıştır. Öğretmenler tartışmalı konuları sınıfa taşımadaki amaçlarının demokratik bir sınıf ortamı oluşturmak olduğunu ifade etmişlerdir. Tartışmalı konuların öğretiminde öğrenciden kaynaklı sorunların dışında, öğretmenler akademik, mesleki ve duygusal yönlerden kaynaklı sorunlar yaşamaktadırlar.

Today, many issues have become debated in the globalizing world. These controversial issues affect both society and individuals, who are a part of society. Society expects individuals to realize debated issues that exist in the entire world and in their own society and generate solutions to these debated issues. Social studies class helps individuals acquire these skills. Thus, controversial issues are important for social studies that contain social issues. Teachers play an important role in the teaching of debated issues. Social studies teachers that involve controversial issues in their classes may not only teach their students how to be sensitive to the national and the world problems, but also develop their citizenship competence. In this context, the aim of this study is to examine the opinions and applications of social studies teachers concerning the teaching of debated issues. The study was conducted by using the mixed method, which uses both the qualitative and the quantitative method. The study data were collected by using questionnaire and semi-structured observation forms. Developed by Yazıcı and Seçgin (2010) for preservice teachers; the scale was applied to 646 social studies teachers in 26 provinces. Quantitative data were evaluated by using frequency, arithmetic mean, standard deviation, t-test and one-way analysis of variance. Observations were performed in the province of Kırşehir in the second term of the school year of 2014-2015. Classes of eight social studies teachers working at four schools with different socio-economic levels were observed. The data acquired via the semi-structured observation form were evaluated with content analysis.As a result of the study, it was determined that even though social studies teachers involved debated issues in the classroom environment, they paid attention for these issues to be generally selected from the curriculum. The issues that are considered debated by social studies teachers in Turkey are different from debated issues that are brought into the classroom environment. Teachers state that they abstain from expressing their opinions and remain objective in the teaching of debated issues. On the other hand, they express their opinions in debated issues in practice. Teachers state that they bring debated issues into the classroom environment for the purpose of creating a democratic classroom environment. In the teaching of debated issues, teachers experience problems about not only students, but also academic, professional and emotional aspects.