19.yüzyılda Çarlık Rusya`sının Türkistan coğrafyasında eğitim ve kültür politikaları

Abstract

Altın Orda Devleti'nin siyasi varlığı sonlandıktan sonra bölgede etkin bir güç olarakortaya çıkan Çarlık Rusya'sı, XVI. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Türkistancoğrafyasında yayılmacı politikalar izlemiştir. Çarlık Rusya'sının yayılma politikasıXIX. yüzyılın ikinci yarısına kadar sürmüştür. Çarlık Rusya'sının, büyük bircoğrafyayı teşkil eden Türkistan'a yayılması tek bir hükümdarın döneminde ya datek bir askeri sefer ile gerçekleştirmemiştir. Bu uzun süreç neticesinde Türkistan'dahâkimiyet kuran Çarlık Rusya'sı bu coğrafyadaki egemenliğini sadece askeri kuvvetile sağlayamayacağını anlamış ve Türkistan'da eğitim ve kültür politikalarıgeliştirmiştir. Türkistan hanlıkları ise kendi aralarındaki çekişmelerden dolayı Rusyayılmasına karşı koyamamışlardır. Türkistan'da yaşayan Türk nüfusu arasında birbirlik olmadığından dolayı Rus yayılmasının önü açılmıştır. Türk toprakları Rusegemenliğine geçtikten sonra Çarlık Rusya'nın uyguladığı misyonerlik faaliyetlerineve Ruslaştırma siyasetine açık hale gelmiştir.Bu çalışma ile Çarlık Rusya'sının, Türkistan coğrafyasındaki Ruslaştırma siyasetidoğrultusunda, eğitim ve kültür alanındaki uygulamaları ortaya koyulmuştur. Bubağlamda Rusya'nın yürüttüğü siyasetin Türkistanlılar üzerindeki etkilerinin neboyuta ulaştığı ve Türkistanlıların sosyal ve kültürel yaşamlarına sirayeti konuedinilmiştir.Anahtar Kelimeler: Çarlık Rusya, Türkistan, Misyonerlik, Ruslaştırma,Asimilasyon.

Tsarist Russia, which emerged as an active power in the region after Golen Horde'spolitic entitiy come to an end, followed expansionist policy in Turkistan region as ofsecond half of XVI. century. Tsarist Russsia's Expajsionist policy lasted untill thececond half of XIX. century. Tsarist Russia's expansion to Turkistan which occupiesextensive land, did not become reality with just in single ruler's period or a singlemilitary expedition. In consequence of this long period; Tsarist Russia, becomingdominant power in Turkistan, understood that they couldn't ensure sovereignty whitjust military force and brought education and culture policy to Turkistan. AndTurkistan Khanates could notresist aganist Russian expansion due to conflictionamong them. There was no unity among Turks living in Turkistan, so this pave theway for Russian expansion. Turk lands, after being under sway of Russiansovereignty, became vulnerable to misionary activities and Russianize policy corriedouy by Tsarist Russia.With this activities towars to Tsarist Russia's Russianize policy in Turkistan region,implementations in education and culture were executed. In this sense, it is discussedthat the effects of Tsarist Russia's on Turkistan and contagion on social and culturallife of Turks.Key Words: Tsaris Russia, Turkistan, Missionary, Russianize policy, Assimilation.