Gübre katkılı zeolit uygulamalarının tohum bahçelerinde çiçek ve kozalak verimine etkisi

Abstract

Sarıçam ekonomik öneminden dolayı Türkiye Milli Ağaç Islahı ve Tohum Üretimi Programında yoğun ıslah çalışmaları ön görülen 5 hedef türden birisidir. Ayrıca, bu türün Karadeniz bölgesi ağaçlandırma çalışmalarında endüstriyel amaçlı olarak kullanılma potansiyeli bulunmaktadır. Sarıçam, dünya üzerindeki en güney yayılışını Türkiye'de yapmaktadır. Bu durum; genellikle kenar populasyonların farklı genetik yapıda olmasından dolayı sarıçam üzerinde bu anlamda da durulmasını gerektirmektedir. Tohum bahçeleri, tohum meşcerelerinden seçilen üstün ağaçlardan alınan aşı kalemleri ile kurulan (klonal) ve ağaçlandırmaların tohum ihtiyacının karşılandığı genetik olarak üstün tohum kaynaklarıdır. Tohum bahçesinde döllenmelere klonların tamamının katılması arzulanır. Yapılan tespitlerde; tohum bahçesinde erkek ve dişi çiçek oluşum ve gelişim evrelerinin zamanlama ve süre açısından uyumlu olmasına rağmen, rametler, klonlar ve yıllar arası çiçek ve tohum verimi açısından çok yüksek varyasyon olması çiçeklenmenin konolete / kozalağa (tohuma) dönüşüm oranının düşük olması ayrıca dolu-sağlam tohum / toplam tohum oranının ve 1000 Tane Ağırlığının (TA) düşük olduğu saptanmıştır. Bu nedenle; genetik çeşitliliği düşürecek düzeydeki ramet - klon - yıllar arası çiçeklenme / tohum varyasyonunu azaltmak, çiçeklenmenin tohuma dönüşüm oranını artırmak bu çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Bu amaca yönelik olarak tohum bahçesinde, fosfor ve potasyum ilaveli zeolit (Klinoptilolit çeşidi) uygulamalarının; çiçeklenme ve tohum verimi üzerine etkisi araştırılmıştır. Çalışma, 1995 yılında Taşköprü Orman Fidanlığında 30 klon ile tesis edilen Sarıçam (Pinus sylvestris L.) Klonal Tohum Bahçesinde gerçekleştirilmiştir. 30 klonda 3'er ramet üzerinde Zeolit (2, 4, 6 kg/m2), Fosfor + Potasyum + Zeolit (50 gr P + 200 gr K + 2, 4, 6, kg/m2) işlemlerinin etkileri toplam 630 adet ramette takip edilmiştir. Araştırmanın sonunda; Klon ve rametlere göre; Erkek ve dişi çiçek sayısı, konolet ve kozalak sayısı üzerine işlemlerin etkisi, SPSS istatistik paket programlarında analiz edilmiş, genç tohum bahçelerindeki çiçek verimine olumlu etki yapacak uygulamalar önerilmeye çalışılmıştır. PKZeO6 uygulaması ile klonların, potansiyelinde var olan çiçek ve kozalak üretimine yaklaştırılarak, klonlar arasındaki varyasyon azaltılabilecektir.

Due to the economic value, Scots pine (Pinus sylvestris L.) is one of the 5 target species on which intensive breeding studies were aimed in ?National Tree Breeding and Seed Production Program?. This species has high potential to be used for industrial purposes in Black sea region. Turkey is the furthest south zone of this species. In general, the furthest zone species shows different genetic diversity, and thus studies on Scots pine growing in Turkey have been receiving more attentions to evaluate the genetic diversity. The seed orchards (clonal) established using graft scions from the plus trees of seed stands are superior seed sources, and provide seed for afforestation practices. It is expected that all clones participate the polinization in the seed orchards. Although these studies have shown for this seed orchard that there is a balance for the germination and maturation of male and female flowering on time and period; it has been noted that there are very high variations in the flowering and seed production between ramets, clones and years; the rate of maturation of flowers into the cone (seed) is very low, and the ratio of full-healthy seed to total seed and 1000 Seed Weight (SW) are under the standard level. Therefore, this present study was aimed at (1) reducing the variations in flowering / seed between ramets, clones and years which results in decreasing the genetic diversity, (2) increasing the rate of maturation of flowers into the crown (seed), the ratio of full-healthy seed to total seed, and 1000 Seed Weight (SW). With the achievements of these aims, it will be possible to harvest higher quality and productive seeds from the seed orchard which has high genetic diversity (i.e., all clones and ramets equally join the seed formation). In order to achieve our goals, the effect of zeolite plus phosphorus and potassium applications on the flowering and the seed production was determined. The study was carried out in Scots pine (Pinus sylvestris L.) Clonal Seed Orchard which was established with 30 clones in Taşköprü Forest Nursery in 1995. The effects of zeolite (2, 4, 6 kg/m2), Phosphor + Potassium + Zeolite (50:200:2-4-6 kg/m2 respectively) treatments on 30 clones (3 replicates ramets on each clone and 630 ramets in total) was determined. At the end of the study, according to the clones and ramets the effects of the treatments on the numbers of female and male flowers, clones and cones were analysed using SPSS statistical program. The best treatments which positively increase the flowering in the young seed orchards was proposed for the better seed orchard management. Flower and cone production of clones can be increased with the PKZeO6 application. Thus clonal variation between the clones can be reduced.