Kamu iç kontrol standartlarına göre belediyelerde iç kontrol sistemi ve etkinliği: Türkiye`deki büyükşehir belediyelerinde bir araştırma

Abstract

İç kontrol sistemi, kurumların amaçları doğrultusunda belirledikleri hedeflerine ulaşılmasına engel olabilecek riskleri en aza indirerek yönetime; mevzuata uygun etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde faaliyet gösterildiği, varlık ve kaynakların uygun bir şekilde yönetildiği; düzenli, zamanında ve güvenilir bilgi ile raporlar üretildiği gibi hususlarda makul güvence sağlayan, kurumun tüm çalışanları tarafından hayata geçirilen mali ve mali olmayan bütün yöntem ve süreçleri içeren bütüncül bir yönetim aracıdır. Önemli miktarda kamu kaynağı kullanarak pek çok farklı alanda yerel hizmet sunan belediyelerin, başarılı bir şekilde yönetilebilmeleri ve hedeflerine ulaşabilmelerinde etkin bir şekilde işleyen iç kontrol sistemi, yönetimin en önemli yardımcısıdır.Bu çalışmanın amacı; Türkiye'deki belediyelerin iç kontrol sistemlerinin kamu iç kontrol standartlarına mevcut uyum durumu ile belediyelerdeki iç kontrol sistemlerinin finansal, yasal ve genel etkinlik durumlarının belirlenerek iç kontrol sistemlerinin eksik yönlerinin giderilmesi ve tüm belediyelerde etkin olarak faaliyet gösteren iç kontrol sistemlerinin kurulmasına katkı sağlamaktır. Çalışmada, öncelikle iç kontrol sistemi kavramsal olarak ele alınmakta, sistemin önemine, amacına, unsurlarına ve belediyelerdeki iç kontrol sisteminin kurulumuna değinilmektedir. Çalışmanın uygulama kısmında ise, Türkiye'deki tüm büyükşehir belediyelerinin hazırlamış oldukları kamu iç kontrol uyum eylem planları analiz edilerek büyükşehir belediyelerinin iç kontrol sistemlerinin kamu iç kontrol standartlarına uyum durumu, Sayıştay'ın büyükşehir belediyelerinin dış denetimleri sonucunda hazırlamış olduğu düzenlilik denetimi raporlarının sonuçları farklı kriterlere göre analiz edilerek de iç kontrol sistemlerinin etkinliği ve bu etkinliğe etki edebilecek değişkenler araştırılmıştır. Araştırmaların sonucunda, başta büyükşehir belediyeleri olmak üzere belediyelerin iç kontrol sistemlerinin kamu iç kontrol standartlarına uyumlarının istenilen düzeyde olmadığı, özellikle de iç kontrol sisteminin temelini teşkil eden risk değerlendirme ve kontrol faaliyetleri unsurlarına uyum düzeylerinin oldukça düşük olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca belediyelerin iç kontrol sistemlerinin; finansal tabloların sunumu, mevzuata uyumda ve genel olarak etkinliklerinin de düşük düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Bunlara ilaveten, büyükşehir belediyelerinde iç kontrol faaliyetlerinin koordine edildiği birimin türü, mevcut iç denetçi sayıları, son üç yılda iç denetim faaliyeti yürütülmesi durumu ve iç kontrol eylem planlarının güncelliği gibi iç kontrol sistemine ilişkin verilerle etkinlik durumları arasında anlamlı bir ilişkiye rastlanılmamıştır. Büyükşehir belediyelerinin iç kontrol sistemlerinin etkinliğinin, büyükşehrin nüfusu (büyükşehir belediyesinin bütçe büyüklüğü) arttıkça azaldığı görülmüştür. Bu durum, büyük nüfuslu belediyelerin daha küçük belediyelere nazaran daha çok sayıda ve çeşitli faaliyetleri bulunduğu için etkin işleyen iç kontrol sistemlerinin onlar için daha önemli olduğunu ve küçük nüfuslu belediyelerle aynı misyonları gerçekleştirebilmeleri amacıyla iç kontrol sistemlerinin etkinliğini sağlamak için daha fazla çaba sarfetmeleri gerektiğini göstermektedir.

The internal control system is a holistic management tool, which includes all financial and non-financial methods and processes conducted by the staff of the institution and provides the administration with reasonable assurance on the functioning of the institution and management of assets and resources in an effective, efficient and economical manner in line with the legislation as well as the production of regular, timely and reliable reports, by minimizing the risks that may hinder the realization of the targets determined in line with the objectives of the institution. An effectively functioning internal control system is the most important assistant of the administration for the municipalities providing local services in many different areas by using significant amounts of public funds to be managed properly and reach their targets. The aim of this study; by determining current compliance status to public internal control standards of municipalities's internal control systems and (financial, legal and general) efficiency status of internal control systems in the municipalities in Turkey, to contribute to the elimination of the deficiencies in the internal control sytems and the establishment of the internal control system operates effectively in all municipalities. In this study, first of all the internal control system is addressed as a concept; the importance, purpose and elements of an internal control system.In the implementation part of this study, to find the compliance of internal control systems to public internal control standards by analyzing in Public Internal Control Compliance Action Plans of all metropolitan municipalities in Turkey, by analyzing findings of external audit reports prepared by Turkish Court of Accounts(TCA) for metropolitan municipalities to find the effeciency of the internal control systems according to different criterias and the variables that can affect this effiencywas researched. As a result of the researches, it is concluded that the compliance levels of the internal control systems of the municipalities, especially the metropolitan municipalities, with the public internal control standards are very low, especially the level of compliance with the elements of risk assessment and control activities which constitute the basis of the internal control system and also the presentation of the financial tables of the municipal internal control systems, the compliance with legislation and the overall level of activity are low. In addition, no significant relationship was found between the data showing the status of the internal control system such as the type of office in which the internal control activities are coordinated, the the number of existing internal auditors, the execution of internal audit activities in the last three years and the actuality of internal control action plans in the metropolitan municipality and the efficieny results of internal control systems of metropolitan municipalities.The effectiveness of the internal control systems of the metropolitan municipalities has been found to decrease as the population of the metropolis (the budget size of metropitan municipality) increases. This suggests that large-populated municipalities have more and more diverse activities than smaller municipalities, so that efficient internal control systems are more important to them and that more efforts should be made to ensure the effectiveness of internal control systems so that small-scale municipalities can carry out the same missions.