Serbest ticaret anlaşmalarının dış ticaret üzerindeki etkileri: Türkiye örneği

Abstract

Takasla başlayan dünya ticareti sanayi devrimiyle birlikte hız kazanmış ve önemli seviyeye ulaşmıştır. Dünya ekonomisinde Büyük Buhran, Petrol Krizleri, SSCB'nin dağılması gibi olaylar ise dünya ticaretini geriletmiştir. Ancak dünya ticaretini serbestleştirmek ve önündeki engelleri kaldırmak amacıyla 1948' de kurulan GATT ve 1995'de kurulan DTÖ gibi kuruluşlar dünya ticaret hacminin artmasına katkı sağlamışlardır. Mal ticaretinin, sermayenin serbestleşmesi ve hareketliliğinin artması, ÇUŞ'ların yaygınlaşması ve ileri teknoloji ihracatının artması globalleşmeye hız kazandırmış ve dünyanın adeta küçük bir köy haline gelmesine neden olmuştur diyebiliriz. Globalleşmenin hız kazandığı dönemlerde bölgesel hareketler de yaşanmaya başlamıştır. Entegrasyonun aşamalarından ilki olan serbest ticaret anlaşmalarının, üye ülkeler üzerinde; ödemeler dengesine katkı sağlama, dış ticaret hacimlerini arttırma, pazar çeşitliliği sağlama, pazar payını arttırma gibi beklenen pozitif etkileri yerine getirmesi beklenir. Çalışmada, anlaşmaların bu hedefleri sağlayıp sağlamadığı ve ülkelerin dış ticaret gelişimlerine uygun olup olmadığını ortaya koymak amacıyla önem arz etmektedir. Ayrıca çalışmamız, literatürde anlaşmalar üzerine yeteri kadar ve geniş perspektifte bir çalışmanın olamamasından dolayı da önemlidir. Analiz sonucunda anlaşmaların, her ne kadar ödemeler dengesine pozitif katkı yaptığı, dış ticaret hacmini arttırdığı, pazar paylarını arttırdığı görülse de ülkeler üzerinde olası olumlu etkilerden sadece bir kısmını yerine getirebildiği saptanmıştır. Yine analizde, 19 ülkenin anlaşmaya konu olan mal ihracatının toplam ihracat içindeki payının çok az arttığı, serbest ticaret anlaşması imzaladığımız 19 ülke ile dış ticaret hacminin, toplam dış ticaret hacmi içindeki payının çok düşük oranlarda seyrettiği tespit edilmiştir. Ayrıca 19 ülkenin dış ticaret dengesinin ülke toplam dış ticaret dengesi ve cari açığına negatif veya pozitif etkisi çok düşüktür. Bunların neticesinde; STA'ların ekonomik amaçlardan ziyade sosyal, kültürel, siyasi amaçlardan dolayı imzalandığını söylemek yanlış olmayacaktır.Anahtar Kelimeler: Bölgeselleşme, Entegrasyon, Serbest Ticaret Anlaşması

The world trade beginning with barter has accelerated with industrial revolution and reached a significant level. Events such as the great depression,the oil shocks, collapsing of the Soviet Union in the world economy,have caused the world trade to regress. However, in order to liberalize world trade and remove the obstacles to do it, organizations such as GATT,established in 1948 and World Trade Organization in 1995, have contributed to increase in the volume of world trade.Having increased liberalization and mobilization of commodity trade and capital,expansion of multinational corporations and increasing of exports of high technology has accelerated the globalization and caused the world to become a sort of small village.During the periods of accelerating globalization regional movements have also been experienced.Free trade agreements,which are the first integration phases are expected to be contributing the balance of payments, increasing foreign trade volume,providing market diversity and increasing market share on the member countries.In the study, it is very important whether the agreements provide us these objectives and crucial that if it is compatiple in terms of disclosure foreign trade developments of the countries.In addition,our study is also important in that there is not enough and broad perspective study on the agreement in the literature. As a result of the analysis,although the agreements made positive effects on the balance of payments,increasing foreign trade volume and market share,it has been determined that it could perform only minor part of the possible positive effects on the countries. Again, in the analysis it has been determined that the share of goods exported by 19 countries in total exports has slightly increased and the rate of foreign trade in the total free trade has been observed in very low rate with these countries that we signed free trade agreement.Moreover, the negative or positive effect of the country's total foreign trade balance and the current account deficit, on the balance of foreign trade of 19 countries is very low. As a result of these;It would not be wrong to say that free trade agreements have been signed for the social, cultural, political purposes rather than economic objectives.Key Words: Regionalization, Integration, Free Trade Agreement