Türkiye`de ekonomik büyüme, cari işlemler bilançosu açıkları, dış borçlanma ilişkisinin analizi (1980- 2013)

Abstract

Küreselleşmenin günümüzde hız kazanması ülkeler arasındaki gelişmişlik farklarını giderek arttırmaktadır. Ülkeler arasındaki gelişmişlik farklarının azaltılmasında kuşkusuz dış tasarruflar veya dış borçlar önemli bir yere sahiptir. Dış borçlanma etkin kullanıldığında özellikle ekonomik büyüme ve üretken yatırımlar üzerinde büyük bir etkiye sahiptir. Türkiye'nin de içinde bulunduğu pek çok gelişmekte olan ülkenin dış borçlanmasının temel nedenleri arasında tasarruf yetersizliği, dış ticaret ve cari işlemler bilançosu (CİB) açıkları ve bütçe açıkları sayılabilir. Türkiye'de geçmişten günümüze dış borçlar artış göstermiştir. Bu durumun ortaya çıkmasında dış ticaret ve CİB açıkları, tasarruf açıkları ve bütçe açıkları büyük rol oynamaktadır. Son on yılda bütçe ve mali disiplin nedeniyle Türkiye'de bütçe açıklarından daha çok tasarruf yatırım dengesizliğine bağlı olarak dış ticaret ve CİB açıkları dış borçlanmada önemli rol oynamıştır. Ayrıca enerji fiyatlarının hızla arttığı dönemlerde yüksek oranlı iktisadi büyümenin dış borçlanmada etkin olduğu görülmüştür. Ayrıca Türkiye'de kamu kesimindeki mali disiplin nedeni ile dış borçlanmanın son on yılda büyük bir bölümü özel kesimden kaynaklanmıştır.Türkiye'de 1980-2013 döneminde CİB açıkları, iktisadi büyüme ve dış borçlanma arasındaki ilişkileri ekonometrik yöntemlerle analiz ettiğimiz bu çalışmada, EKK regresyon sonuçlarına göre CİB açıklarının dış borçlanmayı arttırdığı, iktisadi büyümenin dış borçlanma miktarını kısa vadede arttırsa bile uzun dönemde dış borç/GSYİH oranını azaltıcı etki doğurduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca eş bütünleşme ve nedensellik analizi sonucunda incelenen dönemde Türkiye örneğinde CİB açıkları ile dış borçlanma arasında eşbütünleşme ilişkisinin bulunduğu sonucuna ulaşılmış ve CİB açıklarından dış borçlanmaya doğru tek yönlü nedensellik ilişkisi bulgusuna erişilmiştir

Nowadays with the rapid run-up of globalization, the levels of development among the countries dramatically differ from one another. External savings and overseas debt have great importance to minimize the differences of the developmental level among the countries. When overseas debt is used efficiently, it has significant influence upon the economic growth and productive investment. Among the root causes of overseas debt of the developing countries like Turkey, deficiency of investment, deficit of foreign trade and current account balance and fiscal deficit can be taken into account. Debt of Turkey increases year over year. Deficiency of investment, deficit of foreign trade and current account balance and fiscal deficit play significant role in the increase of overseas debt. Due to budget and fiscal discipline, in last ten years overseas debt and deficit of current account balance played more important role than fiscal deficit related to the disparity of saving and investment. Besides in the periods of rapid energy prices increase, it was witnessed that high rate economic growth was efficient in foreign debts. Due to the fiscal discipline in Turkey, the major cause of foreign debts was private sector in recent ten years. In this study in which the relationship of deficit of current account balance between 1980 and 2013 in Turkey, economic growth and foreign debts were analyzed with econometric methods, it was found that according to EKK regression results, deficit of current account balance increased foreign debts, and though economic growth increased the overseas debt in short term, in long term it has decreasing affect on the foreign debt / GDP. Besides at the end of co-integration and causality analysis in the studied period, it was found in Turkey sample that there is co-integration relationship between current account balance and foreign debts and it was found that there is one-way causality relationship from current account balance to foreign debts.