Gelenekten değişime Altın Orda Devleti`nde Berke Han Dönemi (Siyaset-kültür-din)

Abstract

Bu çalışmanın konusu, Berke Han'ın 1255-1266 yılları arasında Altın Orda Devleti'ndeki hükümdarlığını, siyasi, kültürel ve dini faaliyetlerinin incelenmesidir. Berke Han'ın Altın Orda Devleti'nde, yaklaşık 10 yıllık hükümdarlığı döneminde yapmış olduğu faaliyetler kaynakların vermiş olduğu bilgiler dâhilinde incelenip bu bağlamda Türk Tarihi açısından önemli bir yere sahip olan Altın Orda hükümdarının faaliyetleri hakkında bilgi vermek amaçlanmaktadır.Bu çalışmada Berke Han'ın siyasi faaliyetleri hakkında, akrabası olan diğer Moğol hükümdarları ile mücadelesi ele alınmıştır. Özellikle Berke Han'ın İslam dinini kabul etmesinden sonra, putperest olan Moğol akrabalarının Müslümanlara karşı yürütmüş oldukları düşmanca siyasete karşı Berke Han'ın kendisini İslam dünyasının bir lideri olarak telakki edip Moğol akrabalarına karşı Müslümanların hakkını savunmasını açıklamak çalışmamızın ana bölümünü teşkil etmektedir. Bu netice ile Berke Han'ın Müslüman hükümdarlar ile ittifak kurması, Moğolların bir süre Anadolu ve Suriye-Mısır seferlerine yönelememelerine sebep olmuştur. Altın Orda Devleti'nin kurulmuş olduğu bölgede daha önceleri Kıpçak Türklerinin bulunması ve yıkılmasından sonra hala etkilerini devam ettirmekte olan Müslüman Bulgarların yer alması, bu devletin Türk-İslam kimliğine bürünmesini sağlamıştır. Berke Han'ın Müslüman olması ile Anadolu'nun çeşitli bölgelerinden gaza faaliyetlerini sürdürmek için gelen Türk dervişleri, gazileri ve sûfilerinin faaliyetleri kısa zamanda Altın Orda Devleti'nin Türk-İslam devleti olarak telakki edilmesini sağlamıştır. Berke Han'ın, Müslüman olması ile birlikte Altın Orda Devleti'ne kazandırmış olduğu kültürel faaliyetler neticesinde bu bölgede Türk nüfusunun ve Müslüman nüfusunun artarak devam etmesi, kendisinden sonra gelen hükümdarların da faaliyetlerine bir örnek olmuştur. İslamî kurallara tam bir şekilde riayet etmeye çalışan Berke Han, aynı zamanda atası Çinggiz Han'ın Yasası'na da bağlı kalmıştır. Nitekim Hülegu Han ile savaş sebeplerinden biri dini konularda iken diğer bir sebep ise Berke Han'a göre Hülegu Han'ın Çinggiz Han Yasası'na riayet etmemesi de bir savaş sebebi olarak görülmekte idi.Anahtar Kelimeler: Moğollar, Altın Orda Devleti, Berke Han, Siyaset, Kültür, Din

The subject of this study is to examine the political, cultural and religious activities of Berke Khan during his reign in the Golden Horde between 1255 and 1266. Berke Khan's activities in the Golden Horde will be examined during the 10 years reign within the information provided by the sources. In this context, it is aimed to give information about the activities of the Golden Horde ruler, who has an important place in Turkish History.In this study, the political activities of Berke Han and the struggle with other relatives of Mongolian rulers were discussed. The main part of our study is after Berke Han accepted Islam, against pagan Mongolian relatives who pursued a hostile policy against Islam, seeing himself as the leader of the Islamic World and protecting Muslims against them. With this result, Berke Han's alliance with other Muslim rulers prevented the Mongols from attacking Anatolia, Syria, and Egypt. The presence of Kipchaks in the region where the Golden Horde was founded and Muslim Bulgars, which had a great influence even though their state was destroyed, caused the Golden Horde to transform into Turkish-Islamic culture. After Berke Khan became Muslim, Turkish dervishes, Ghazis and Sufis, who came from all over Anatolia to continue their activities of Gaza, soon transformed the Golden Horde State into a Turkish-Islamic state. As a result of the cultural activities that Berke Khan brought to the Golden Horde, the increase of Turkish and Muslim population in the state was an example of the activities of the rulers who came after him. Trying to fully comply with Islamic rules, Berke Han also adhered to the Law of his ancestor, Chinggiz Khan. As a matter of fact, while one of the reasons for war with Hülegu Han was on religious matters, another reason was that, according to Berke Han, Hülegu Khan's failure to comply with the Chinggiz Khan Law was seen as a reason for a war.Key Words: Mongols, Golden Horde State, Berke Khan, Politics, Culture, Religion