Örgütsel demokrasiyi ve akademik özgürlüğü benimseme ve Türkiye`de uygulanabilir bulma düzeyine ilişkin öğretim elemanlarının görüşleri

Abstract

Bu çalışmada, Ankara'daki bazı kamu üniversitelerinde öğretim elemanlarının, örgütsel demokrasiyi ve akademik özgürlüğü benimseme ve Türkiye?de uygulanabilir bulma düzeylerine ilişkin görüşleri ile örgütsel demokrasi ve akademik özgürlük ilişkisini saptamak amaçlanmıştır. İlişkisel tarama modelinde olan bu çalışma, nicel ve nitel yöntemlerin birlikte kullanıldığı ?karma araştırma? yaklaşımıyla yürütülmüştür. Araştırmanın nicel boyutundaki hedef evrenini, Ankara ilinde bünyelerinde Eğitim, Mühendislik ve Tıp Fakülteleri bulunan Ankara Üniversitesi, Gazi Üniversitesi ve Hacettepe Üniversitesinde görev yapmakta olan 4.144 öğretim elemanı (Profesör, Doçent, Yardımcı Doçent ve Araştırma Görevlileri) oluşturmaktadır. Araştırmanın örnekleminde ise 410 öğretim elemanı yer almıştır. Örneklemde yer alan öğretim elemanlarına, araştırmacı tarafından geliştirilen Örgütsel Demokrasi ve Akademik Özgürlük Ölçeği uygulanmıştır. Elde edilen veriler SPSS programı ile çözümlenmiştir. Öğretim elemanlarının, ölçekte yer alan maddelere verdikleri yanıtların aritmetik ortalama, standart sapma ve bağıl değişkenlik katsayıları hesaplanmıştır. Örgütsel demokrasi ve akademik özgürlüğe ilişkin öğretim elemanlarının görüşlerinin demografik değişkenlere göre farklılık gösterip göstermediği çok değişkenli varyans analizi (MONOVA) ile çözümlenmiştir. Örgütsel demokrasi ve akademik özgürlük arasındaki ilişkilerin saptanması için korelasyon analizi, örgütsel demokrasinin akademik özgürlük üzerindeki etkisini saptamak içinse regresyon analizi yapılmıştır. Araştırmanın nitel boyutunda toplam 20 öğretim elemanı ile görüşmeler yapılmış, görüşme dökümleri NVIVO (10.00) programı kullanılarak içerik analizine tabi tutulmuştur. Araştırmanın sonucunda; üniversite yönetimlerinin ayrımcı davranışlardan kaçınması, yönetimin karar ve uygulamalarından ötürü hesap verebilir olması, fakültenin kendi kapasitesi ölçüsünde öğrenci sayısını belirleyebilmesi, fakültelerde dekanlık, yönetim kadroları ve fakülte yönetim kuruluna seçiminin oylamaya dayalı olarak yapılması, seçim ve yönetim sürecine öğretim elemanları dışında öğrenciler dahil tüm paydaşların katılması ve seçim sisteminin kendisinin demokratikleşmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca, üniversitelerde örgütsel demokrasiyi hayata geçirebilmek için demokratik bir seçim ve katılım sistemi oluşturmak, üniversitede demokratik bir iklim oluşturmak, atama ve yükseltmelerde objektif kriterler oluşturmak, yasal düzenleme yapmak (YÖK yasasını değiştirmek), açık bir iletişim mekanizması kurmak, etkili bir hesap verebilirlik mekanizması kurmak, özerklik, liyakata dayalı yönetim anlayışı kurmak, yöneticileri profesyonel olarak yetiştirmek, üniversitenin görevini sorgulamak, öğrencileri ve akademisyenleri iyi yetiştirmek ve kalite güvencesini sağlamak gerektiği sonuçlarına ulaşılmıştır. Üniversitelerde akademik özgürlüğü hayata geçirebilmek için ise daha demokratik bir idari yapılanmanın olması, adil ve objektif bir performans sisteminin getirilmesi, iyi bir iletişim mekanizması oluşturulması, hiyerarşik yapının ortadan kalkması, araştırma izinlerinin kolaylaştırılması, idari, mali ve bilimsel anlamda üniversitelere yetki devrinin sağlanması ve yasal düzenlemede iyileştirmeler yapılması gerektiği sonuçlarına ulaşılmıştır.

The aim purpose of the study was to determine how the some lecturers in state universities have adopted organizational democracy and academic freedom as well as to find out their views as regards the applicability of them in Turkey. We also aimed to determine the relationship between organizational democracy and academic freedom. This study is in a correlative descriptive survey model and a mixed research in which quantitative and qualitative methods were used together. The target population of the study consists of 4.144 academicians (professors, assistant professor and research assistants) in the state universities of Ankara such as Gazi University, Ankara University, Hacettepe University in which Education, Engineering and Medicine Faculties are available. The sample of the study is composed of 410 academicians. In this research, ?Organizational Democracy and Academic Freedom Scale?, which was developed by the researcher, was used. The obtained data was analysed by using SPSS program. The arithmetic mean, standard deviation and relative variance coefficients of the answers given by the academicians were calculated. Multivariate analysis of variance (MANOVA) was used to find out whether the opinions of academicians regarding organizational democracy and academic freedom show significant differences due to demographic variables. Correlational analysis was used to determine the correlation between organizational democracy and academic freedom while regression analysis was conducted to find out the effect of organizational democracy on academic freedom. In the qualitative phase of the study, face-to-face interviews were done with totally 20 academicians. NVIVO 10 was used to analyse these interviews. At the end of the study, the following results were reached: university administrations should avoid discriminative attitude; they should account for their decisions and implementations; The faculties should be able to determine their number of students according to their capacity; The deans and board of faculties should be elected by voting; Apart from academicians, all partners, including students, should take part in elections and management processes, and finally election system should be more democratic. At universities, in order to be able to carry out the organizational democracy, these should be done: to establish democratic election system and participation system, to create a democratic climate, to determine objective criterions for the promotions and assignments, to redesign the laws (to revise the board of Universities Law), to set up a clear communication system, to form a better perception of the management based on autonomy and competence, to bring up professional managers, to question the roles of university, to raise students and academicians well, to provide quality assurance. Also, to accomplish academic freedom at universities, the followings should be done: to design a more democratic organizational structure, to establish a fair and objective performance system, to set up a clear communication system, to abolish hierarchic organizational structure, to make research permissions easier, to authorize universities in administrative, financial and scientific fields, to make some improvements in legal regulations.