Otizm spektrum bozukluğu olan çocukların biçim-sözdizimsel dil özelliklerinin incelenmesi

Abstract

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) olan bireylerin ortak özelliklerinden biri sosyal etkileşimde yaşadıkları güçlüklerdir. Sosyal etkileşimin sağlıklı gerçekleşebilmesi için iletişimin tüm öğelerinin yerine getirilmesi gerekir. İletişimde en sık kullanılan araçların başında sözel dil gelmektedir. OSB olan bireylerin sözel dile ilişkin özellikleri uzun yıllardır incelenmiştir. Dilin bileşenleri bağlamında alanyazın incelendiğinde OSB olan bireyler dilin kullanımbilgisi (pragmatik) ve anlambilgisi (semantik) bileşenlerinde normal gelişim gösteren (NGG) akranlarına göre farklı özellikler göstermektedirler ve sözü geçen bu iki bileşende güçlük yaşadıkları belirtilmektedir. Farklı görüşler olsa da son yıllarda OSB olan çocukların dilin sesbilgisi (fonoloji) bileşeninde de güçlük yaşadıkları ifade edilmektedir.Bu çalışmada OSB tanısı almış çocukların biçim-sözdizim dil özellikleri incelenmiştir. Araştırma grubu, üç ile sekiz yaş arasındaki 23 (19 erkek 4 kız) OSB tanısı almış çocuk ile 19 (14 erkek 5 kız) üç yaş altı yaş arası NGG çocuktan oluşmaktadır. OSB olan çocuklar ile NGG çocukların sözel olmayan zekâları eşitlenmiştir. Ayrıca OSB olan çocuklar en az basit cümle düzeyinde sözel dili kullanabilen çocuklardan seçilmiştir. Araştırmada veri toplama aracı olarak doğal dil örneği analizi kullanılmış, her bir çocuktan sohbet bağlamında 15 dakikalık dil örnekleri toplanmıştır. Dil örnekleri araştırmacı tarafından çevriyazıya dönüştürülmüş ve sözcelere, bağımlı ve bağımsız biçimbirimlere ayrılmış, hatalara ilişkin kodlamalar yapılmıştır. Daha sonra dil örneği analizinde uzman olan başka bir araştırmacı ile gözlemciler arası güvenirlik çalışması yapılmış ve çevriyazıya dönüştürme (%99), Sözcelere Ayırma (%99), biçimbirimlere ayırma (%98) ve kodlama (%91.4) olmak üzere dört ayrı işlemde güvenilir olduğu bulunmuştur. Elde edilen veriler SPSS 20 paket programı kullanılarak analiz edilmiştir.Çalışma sonucunda OSB olan ve NGG çocuklar arasında ortalama sözce uzunluğu (OSU), toplam biçimbirim sayısı, isimlere gelen biçimbirimler, eylemlere gelen biçimbirimler, eylemsi sayısı, yan cümle oranı (YCO) bakımından fark bulunmuştur. NGG çocukların biçim-sözdizimsel özellikleri oluşturan bu ölçümlerde OSB olan çocuklara göre daha yüksek puan aldığı bulunmuştur. OSB olan çocukların morfem atma, morfem ekleme ve bir morfem yerine başka bir morfemi kullanma şeklinde yaptıkları hataların NGG çocukların yaptıkları hatalardan daha fazla olduğu belirlenmiştir. Cümle kurma hatalarının sıklıklarına bakıldığında, OSB olan çocukların NGG çocuklara göre daha sık hata yaptıkları bulunmuştur. Dil bozukluklarına ilişkin bilgi veren çabalamalar da bu çalışmada incelenmiştir. NGG çocukların toplam çabalama sayılarının tekrar, boşluk doldurma ve yeniden düzenleme biçimindeki tüm çabalama türlerindeki ortalamalarının OSB olan çocuklara göre daha yüksek olduğu bulunmuştur.Sonuç olarak OSB olan çocukların dilin biçim-sözdizimsel özelliklerine ilişkin dil örneğinden elde edilen ölçümler, OSB olan çocukların biçim-sözdizimsel özelliklerde güçlük yaşadıklarını göstermektedir.Anahtar Kelimeler: Otizm Spektrum Bozukluğu, Biçim-Sözdizim, Dil Örneği Analizi

Limited social interaction is one of the common diagnostic properties of children with Autism Spectrum Disorders (ASD). For a usual process of social interaction, all components of communication should be used. Verbal language is at the head of the most frequently used tools of communication. Language features of individuals with ASD have been studied for many years. It has been determined that individuals with ASD exhibit different performance in the pragmatic and semantic components of language when compared with normally developing children. Children with ASD are experiencing difficulties in these two components. Altough there are different opinions, recently it has been stated that children with ASD have difficulty in phonology.In this study, morphosyntactic properties of children with ASD have been investigated. The study group was consisted of 23 (19 male, 4 female) children with autism spectrum disorder between the ages of 3 and 8 and 19 typically developing (TD) children (14 boys, 5 girls). Non-verbal intelligence of children with ASD was equalized with TD children. Children with ASD are children who can use verbal language at least at the level of simple sentences. Language sample analysis was used as data collection tool in the research and 15 minutes language samples were taken from each child in the context of conversation. Language samples are transcribed by researcher and separated to the utterances and morphemes and all mistakes and misuses have been coded. Then, another researcher who use language sample analysis as an expert, conducted an inter-observer reliability study and it has found that four processes which are transcribing (%99), separating to the utterances (%99), separating to the morphemes (%98) and coding (%91.4) are reliable. All datas have been analysed by SPSS 20 package program.According to the results of this study, there were differences in mean length of utterances (MLU), total number of bound morphemes, number of name and verb suffixes, number of verbals, clause ratio, between children with ASD and TD children. The measurements about morphosyntactic properties were found to be higher in TD children than children with ASD. It has been determined that children with ASD showed high rates for omission, commission and morpheme addition than TD children. Children with ASD also showed high rates of utterance level mistakes than TD children. Mazes which are indicators for language disorders also examined in this study. Children with normal development frequently maze during conversations and they have higher rates on total number of mazes, filled pauses, repetitions and revisions than children with ASD. As a result, all datas from language samples which is related with morphosyntactic properties of children with ASD have been showed that children with ASD have difficulty in morphosyntax.Key Words: Autism Spectrum Disorder, Morphosyntax, Language Sample Analysis