Oksitosin hormonunun organizasyonel ve aktivasyonel etkilerinin bazı sosyal psikolojik değişkenler bağlamında incelenmesi

Abstract

Hormonlara ve benzer maddelere perinatal dönemdeki maruziyetlerin yenidoğanın beyinyapılarını organize ederek sonraki davranışları üzerinde nispeten uzun vadeli etkileresahip olabildiği bilinmektedir. Hormonların organizasyonel etkileri olarak bilinen bu etki,steroid yapılı cinsiyet hormonları ve ilişkili oldukları cinsel davranışlar üzerinden sıklıklagösterilmiş olsa da insan sosyal davranışları üzerinde perinatal dönem hormonmaruziyetlerinin gelişimsel etkilerinin olup olmadığı henüz bilinmemektedir. Doğum veemzirme üzerindeki iyi bilinen periferik etkilerine ek olarak nöropeptit oksitosin (OT),sosyal davranışın düzenlenmesinde de merkezi bir role sahiptir. Bu bakımdan sosyaldavranış becerilerinde gözlenen bazı bireysel farklılıkların, OT'nin perinatalseviyelerindeki farklılıkların uzun vadeli etkilerini yansıtması olasıdır. Bununla birlikte,perinatal dönemde OT'ye farklı düzeylerde maruz kalmış olmanın sosyal davranışbecerileri üzerindeki olası gelişimsel etkileri keşfedilmemiş durumdadır. OT'nin vajinaldoğum sırasında rahim kaslarının kasılmalarını sağlamadaki periferik rolüne paralelolarak, spontan vajinal doğum sırasında anne ve yavruda gözlenen OT düzeylerinin,normal doğum sürecinin hiç başlamadığı planlı/elektif sezaryen ile karşılaştırıldığındaanlamlı derecede yüksek olduğu tutarlı bir biçimde raporlanmaktadır. Bu bilgiler ışığındamevcut tez çalışması, perinatal OT maruziyetlerindeki farklara dayanarak vajinal veplanlı sezaryen doğum ile dünyaya gelmiş yetişkinlerin sosyal davranış becerilerindefarklılıklar olup olmadığını incelemeyi amaçlamaktadır. Bu amaçla, çeşitli içlemekriterlerini karşılayan vajinal ya da planlı sezaryen doğumlu yetişkinler, OT ile ilişkiliolduğu sıklıkla kanıtlanmış sosyo-bilişsel değişkenler olan duygu tanıma ve empatibecerileri açısından karşılaştırılmıştır. Katılımcıların duygu tanıma becerileri biçimdeğiştirme tekniği (morphing) kullanılarak altı temel duygu ifadesi için oluşturulandinamik duygu geçiş videolarındaki duyguları doğru tanıma oranları ve doğru tanıdıklarıduygu ifadesine geçişi anlama süreleri ile ölçülmüştür. Katılımcıların empati becerileri ise, göz çevresi verilen kimselerin içine bulundukları zihin durumlarını tahmin etmeyiiçerek Gözden Zihin Okuma Testi'nin bilgisayara uyarlanmış versiyonunda elde edilendoğru yanıt oranları ve tepki süreleri üzerinden değerlendirilmiştir. Tez çalışmasınınbulguları vajinal doğum ile dünyaya gelen katılımcıların planlı sezaryen doğum iledünyaya gelen katılımcılara kıyasla duyguları anlamlı olarak daha yüksek doğrulukoranıyla tanıdıklarını ve bu sonucun mutluluk hariç tüm temel duygular için eldeedildiğini göstermiştir. Benzer şekilde vajinal doğumlu katılımcılar planlı sezaryendoğumlu katılımcılara kıyasla Gözlerden Zihin Okuma Testi'nde anlamlı olarak dahayüksek doğru yanıt oranına sahip olmuşlardır. Bu bulgulara ek olarak duyguları doğrutanıma oranı açısından kadınların erkeklerden daha yüksek skorlar elde ettikleri ve belirliduyguların diğerlerine kıyasla daha doğru ve hızlı biçimde tanındığı görülmüştür. Eldeedilen sonuçlar, doğum türünün ve buna bağlı olarak perinatal dönemde maruz kalınanOT düzeylerinin sosyal davranış becerilerinin optimal gelişimi için kritik olabileceğineişaret etmiştir. Bulgular ve olası doğurguları ilgili literatür eşliğinde tartışılmış,çalışmanın sınırlılıkları aktarılarak ileriki çalışmalar için önerilerde bulunulmuştur.Anahtar kelimeler: Hormonların organizasyonel etkileri, oksitosin, doğum türü, planlı sezaryen doğum, sosyal davranışlar

Perinatal exposures to hormones and similar substances can have relatively long-termdifferentiation on the organization of newborns' brain structures and subsequentbehaviors. Although the organizational effects of sex steroids on sexual behaviors havebeen frequently demonstrated, it is still unknown whether perinatal hormone exposureshave developmental effects on human social behaviors. In addition to the well-knownperipheral effects on birth and breastfeeding, the neuropeptide oxytocin (OT) also playsa central role in the regulation of social behavior. Therefore, it is quite possible that someof the individual differences observed in social behavior skills reflect the long-termeffects of differences in perinatal OT levels. However, the potential developmental effectsof varying levels of perinatal exposure to OT have not been explored. In parallel with theperipheral role of OT in inducing uterine contractions during vaginal delivery, it has beenconsistently reported that OT levels observed in both the mother and the offspring duringspontaneous vaginal delivery are significantly higher compared to planned/electivecesarean delivery where the normal birth process does not initiate. In the light of thesefindings, the aim of this thesis is to investigate whether there are differences in socialbehavior skills between adults born via vaginal and planned cesarean delivery. For thispurpose, adults who meet various inclusion criteria and were born either through vaginalor planned cesarean delivery were compared in terms of their emotion recognition andempathy skills, which are socio-cognitive variables strongly associated with OT. TheParticipants' emotion recognition skills were measured through the correct identificationrates and the time taken to perceive the facial expressions of six basic emotions indynamic emotion transition videos created using face morphing technique. Participants'empathy skills were evaluated based on the correct response rates and reaction timesobtained from a computerized adaptation of the Reading the Mind in the Eyes Test, whichinvolves predicting the mental states of individuals based on their eye region. The findings indicated that participants born via vaginal delivery had significantly higheraccuracy rates in recognizing emotions, compared to those born via planned cesareansection, and this result was observed for all basic emotions except happiness. Similarly,participants born via vaginal delivery had significantly higher correct response rates inthe Reading the Mind in the Eyes Test compared to those born via planned cesareansection. In addition to these findings, it was observed that women scored higher than menin terms of accuracy rates in emotion recognition, and certain emotions were recognizedmore accurately and quickly compared to others. The results suggested that the mode ofdelivery and the associated levels of perinatal OT may be critical for the optimaldevelopment of social behavior skills. The findings and their implications were discussedin the context of relevant literature, and limitations of the study were addressed, alongwith recommendations for future research.Keywords: Organizational effects of hormones, oxytocin, delivery type, planned cesarean section, social behavior