İslam hukukuna göre sosyal devlet anlayışı

Abstract

Bu çalışmada İslâm hukukunun devlet anlayışı içinde sosyal devlete yönelik hüküm ve uygulamalarının ortaya konması ve karşılaştırmaya imkân verecek şekilde incelenmesi amaçlanmaktadır. Araştırma esnasında daha çok literatür taraması yöntemi kullanılmış ve mukayeseler yapılmaya gayrete edilmiştir.Buna göre; İslâm hukukunda sosyal devlet, en geniş anlamıyla zekât üzerine kurulu ve velâyet yetkisi ile hiyerarşik olarak sorumlulukların dağıtıldığı, (zarûriyyât-hâciyyât-tahsîniyyât) ölçütlerine bağlı bir maslahata dayalı devlet anlayışını ifade etmektedir. İslâm hukukunun kaynakları bakımından Kur'ân ayetlerinde geçen paylaşımla ilgili hükümlerde `Allah'ın/Allah'a ait` tabiri ile ifade edilen payın `sosyal` olana, yani topluma karşılık gelmesi sosyal devlet anlayışını destekleyen bulgulardandır. Benzer durum `yetim`lere mallarının teslim edilmesi özelinde yetimlere ait olan mal, `mallarınızı` diye buyrulmak suretiyle `topluma` nispet edilmesi özel mülkünü hukuken temsil edemeyen kişilerin mülkünü kamu mülkiyetine devrederek sosyal bir sorumluluk yüklemektedir.İslâm hukukunda sosyal devlet, Allah'a inanmanın bir gereği olarak toplumun dezavantajlı kesimlerinin ve hukuken temsili henüz mümkün olmayan kesimlerinin sorumluluklarının `Allah'ın` ve `kamu`nun ifadeleriyle topluma yüklendiği bir toplum ve devlet yapısıdır. Zekât, vakıf, ganimetler, fey, kurban, keffaretler gibi olumlu paylaşım esasları ile faiz, ihtikâr, fiyat belirleme gibi olumsuz paylaşım yasakları ile mülkiyetin esas olduğu fakat mülkiyetin vazifeler yüklediği bir devlet anlayışıdır.Anahtar kelimeler: İslam hukuku, devlet, sosyal devlet, yetim, velâyet, zekât.

In this study, it is aimed to reveal the provisions and practices of Islamic law regarding the social state within the understanding of the state and to examine it in a way that allows comparison. During the research, mostly literature review method was used and comparisons were made.The social state in Islamic Law, in its broadest sense, expresses an understanding of a state based on charities, based on the criteria of (zarûriyyât-hâciyyât-tahsîniyyât), which is based on zakat and where responsibilities are hierarchically distributed with custody. In terms of the sources of Islamic Law, the fact that the share expressed with the name of `Allah` corresponds to the `social` in the provisions related to sharing in the verses of the Qur'an is one of the findings supporting the understanding of the social state. A similar situation imposes a social responsibility by transferring the property of the people who cannot legally represent their private property to the public property, when the property belonging to the orphans is handed over to the `orphans`, and the property belonging to the orphans is assigned to the `society` by ordering `your goods`.In Islamic Law, the social state is a society and state structure in which the responsibilities of the aggrieved segments of the society and the segments whose legal representation is not yet possible, as a requirement of believing in Allah, are imposed on the society by the expressions of `Allah` and the `public`. It is a state understanding in which ownership is essential, but ownership imposes duties, with positive sharing principles such as zakat, foundations, loots, fay, sacrifice, kaffarah, and negative sharing prohibitions such as interest, profit, price determination.Keywords: Islamic law, state, social state, orphan, custody, zakat.