Erken ve Orta Bizans Dönemi (4-12. yy.) Anadolu kiliselerinde synthronon

Abstract

Erken ve Orta Bizans Dönemi kiliselerinde synthronon hakkında yapılan bu araştırma; litürjik bir kuruluş olan synthrononu tüm yönleriyle ele almayı amaçlamıştır. Hıristiyanlığın yayılma süreciyle birlikte önem kazanarak erken dönemden itibaren öncül örnekleri bulunan synthronon, Bizans İmparatorluğu'nun sonuna kadar simgesel varlığını sürdürmüştür. Araştırma; synthrononun gelişimi ve tarihçesi, litürjik kullanımı, kilise içindeki diğer mimari kuruluşlarla ilişkisi, Bizans Dünyası'ndaki örnekler üzerinden tipolojik özellikleri, Akdeniz Dünyası'ndaki özelliklerinin belirlenmesi, Anadolu tipolojisinin oluşturulması ve bölgesel farklılıkların tespit edilmesi gibi konuları ele almaktadır. Araştırma, Anadolu'daki günümüze ulaşan örnekler üzerinden Bizans synthronon tipolojisini oluşturmaktadır ve Anadolu synthronon tipolojisi üzerine yapılan kapsamlı tek çalışmadır.Araştırma kapsamında; İ.S. 3. yüzyıldan 12. yüzyıla kadar olan süreçte litürjik geleneklerin Hıristiyanlıkta yerleşmeye başladığı ilk dini kurallardan Geç Bizans Dönemi uygulamalarına kadar yaşanan değişim aktarılmaya çalışılmıştır. Geleneklerdeki değişimlerin mimariye doğrudan veya dolaylı olarak yansımaları da göz önünde bulundurulmuş ve araştırma kapsamına dahil edilerek konu hakkında detaylı bilgiler verilmiştir. Sonuç olarak synthrononun her açıdan litürjik geleneklerle şekillenen ve ihtiyaçlara göre değişen bir yapıya sahip olduğu görülmüştür.

This research on the synthronon in Early and Middle Byzantine churches aims to examine the synthronon as a liturgical institution in all its aspects. The synthronon, which gained importance with the spread of Christianity and had precursor examples from the early period, continued its symbolic existence until the end of the Byzantine Empire. The research deals with the development and history of the synthronon, its liturgical use, its relationship with other architectural arrangements within the church, its typological characteristics through examples from the Byzantine world, determining its characteristics in the Mediterranean world, establishing a typology for Anatolia and determining regional differences. The research establishes the Byzantine synthronon typology through the surviving examples in Anatolia and is the first study on the synthronon typology for Anatolia.Within the scope of the research; the change in the liturgical traditions from the 3rd century A.D. to the 12th century, from the earliest religious rules that began to be established in Christianity to the practices of the Late Byzantine Period, has been tried to be explained. In addition to all these; the direct or indirect reflections of the changes in traditions on architecture were also taken into consideration and included in the scope of the research and detailed information on the subject was given. As a result, it is seen that the synthronon has a structure that is shaped by liturgical traditions in every aspect and changes according to purpose of use.