Sait Faik Abasıyanık'ın hikâyelerinin çevreci eleştiri ışığında incelenmesi

Abstract

Sait Faik Abasıyanık (1906-1954), Türk edebiyatının önemli isimlerindendir. Aynı zamanda bir şiir kitabı da bulunan Sait Faik, daha çok hikâyeci yönüyle tanınır. Türk hikâyeciliğinin önde gelen yazarlarından sayılan Abasıyanık, çağdaş hikâyeciliğe yaptığı katkılarla Türk edebiyatının köşe taşlarındandır. Modern hikâyeciliğin öncülerinden olan Sait Faik'in eserlerine çevreci eleştiri ışığında yaklaşmak mümkündür. Pek çok edebî türde, genel veya özel bir mesele üzerinden çevreyi ve çevre sorunlarını ele alan eserler oluşturulmasının yanı sıra, çevreci yaklaşımı esas alan bir de eleştiri yöntemi geliştirilmiştir. `Ecocriticism` kavramıyla ortaya çıkan yöntem Türkçede çevreci eleştiri veya ekoeleştiri olarak adlandırılır. Edebiyatta çevre duyarlılığının ortaya çıktığı ve bu yönde eserlerin verilmeye başlandığı 1960'ların sonu itibarıyla çeşitli yöntemler de oluşmaya başlar. Derin ekoloji, toplumsal ekoloji ve ekofeminizm söz konusu yaklaşımlardandır. Aslında, çevreci eleştirinin çerçevesi oldukça geniştir. Doğayı ilgilendiren her konu kuramın ilgi alanına girmektedir. Üç dalga hâlinde eleştiri tarihinde baş gösteren Ekoeleştiri kuramını Abasıyanık'ın hikâyelerinde bir yöntem olarak kullanmak mümkündür. Bu tezde, özellikle birinci dalga çevreci eleştirinin ve derin ekolojinin edebî metinlere yaklaşımı ve ilkeleri gözetilerek Sait Faik'in hikâyelerinde doğa algısı, insan ve doğa ilişkisi, çevre sorunları ve kentleşme olgusu üzerinde durulmuştur. Onun eserlerinde insanın toprakla, denizle, hayvanla ve bitkiyle olan etkileşimi çevre merkezli bir yöntemle irdelenmiştir.

Sait Faik Abasıyanık (1906-1954) is one of the important names of Turkish literature. Sait Faik, who also has a poetry book, is better known for his storytelling side. Abasıyanık, considered one of the leading writers of Turkish storytelling, is considered one of the cornerstones of Turkish literature with his contributions to contemporary storytelling. It is possible to approach the works of Sait Faik, one of the pioneers of modern storytelling, in the light of environmental criticism. In many literary genres, in addition to the creation of works dealing with the environment and environmental problems on a general or special issue, a criticism method based on environmentalist approach has been developed. The method that emerged with the concept of `Ecocriticism` is called environmental criticism or ecocriticism in Turkish. Various methods began to emerge as of the end of the 1960s, when environmental awareness in literature emerged and works began to be given in this direction. Deep ecology, social ecology and ecofeminism are among these approaches. In fact, the framework for environmental criticism is quite wide. Every subject that concerns nature is within the area of interest of the theory. It is possible to use the theory of Ecocriticism, which emerged in the history of criticism in three waves, as a method in Abasıyanık's short stories. In this thesis, considering the approach and principles of especially first wave environmentalist criticism and deep ecology to literary texts, Sait Faik's short stories focus on the perception of nature, the relationship between human and nature, environmental problems, and the phenomenon of urbanization. In his works, the interaction of human with the soil, sea, animals, and plants is examined with an environmental-centered method.