Türk sinemasında 1974 Barış Harekatı öncesi Kıbrıs olaylarını konu alan filmlerde ideoloji ve özne

Abstract

Kıbrıs Adası ve adada yaşayan Türkler 1950'li yılların ortalarından bu yana Türkiye'nin başlıca gündem maddelerinden birisi olagelmiştir. Türk sinemasının adaya ve ada Türklerine ilgi göstermeye başlaması ise 1950'lerin sonlarına rastlar. Kıbrıs olaylarına değinen ilk film 1959 yılında Nişan Hançer tarafından çekilen Kıbrıs Belası Kızıl Eoka (Nişan Hançer-1959) olur. Onu Kıbrıs Şehitleri (Behlül Dal-1960), Hancı'nın Kızı (Ergün O. Nuri-1963), On Korkusuz Adam (Tunç Başaran-1964), Kıbrıs Volkan'ı (Ural Ozan-1965), Severek Ölenler (Osman Fahri Seden-1965), Dişi Düşman (Nejat Saydam-1966), Fırtına Beşler (Aram Gülyüz-1966), Fedailer (Kayhan Arıkan-1966), Göklerdeki Sevgili (Remzi Jöntürk-1966), Severek Dövüşenler (Adnan Saner-1966), Fedai Komandolar Kıbrıs'ta (Nejat Okçugil-1967), Komandolar Geliyor (Nejat Okçugil-1967) gibi filmler izler. Söz konusu filmler bir yandan ada Türklerinin sorunlarını Türkiye gündemine taşırken diğer yandan da kamuoyunun Kıbrıs adasına yönelik gerçekleştirilecek olası bir harekata hazırlanmasına yardımcı olur. Bu çalışmada Kıbrıs olaylarının ve burada yaşayan Türk toplumunun sorunlarının Türk sinemasına nasıl yansıdığı ve Kıbrıs'a yönelik olası bir savaşa dair ideolojik üretimin nasıl gerçekleştirildiği, Kıbrıs Barış Harekâtı öncesinde çekilen filmler arasından amaçlı örnekleme metodu ile seçilen Kıbrıs Şehitleri, On Korkusuz Adam ve Göklerdeki Sevgili filmlerinin çözümlenmesi ile ortaya konulmuştur. Yapılan analizler sonucunda tamamı Türkiye'nin Kıbrıs'a müdahalesi öncesinde çekilen filmlerde çok güçlü bir milliyetçi ideolojinin hakim olduğu, bu ideoloji içerisinde Rum karakterlerin olumsuz özelliklerle donatılarak katıksız kötüler olarak sunulurken Türk karakterlerin tamamen olumlu özellikler taşıdığı sonuçlarına ulaşılmıştır.Anahtar Kelimeler: Kıbrıs Barış Harekatı, On Korkusuz Adam, Göklerdeki Sevgili, Kıbrıs Şehitleri, İdeoloji ve Sinema

The Island of Cyprus and the Turks living on the island have been one of the main agenda items of Turkey since the mid-1950s. It was in the late 1950s that Turkish cinema began to show interest in the island and its Turks. The first film that touches upon the Cyprus events is Kıbrıs'ın Belası Kızıl EOKA (Cyprus's Trouble Red EOKA), which was shot in 1959 by Nişan Hançer. This movie is followed by movies like Kıbrıs Şehitleri (The Martyrs of Cyprus, Behlül Dal-1960), Hancı'nın Kızı (The Innkeeper's Daughter, Ergün O. Nuri-1963), On Korkusuz Adam (Ten Fearless Men, Tunç Başaran-1964), Kıbrıs Volkan'ı (The Cyprus Volcano, Ural Ozan-1965), Severek Ölenler (Those Who Died Lovingly, Osman Fahri Seden-1965), Dişi Düşman (The Feminine Enemy, Nejat Saydam-1966), Fırtına Beşler (The Storm Five, Aram Gülyüz-1966), Fedailer (Kayhan Arıkan-1966), Göklerdeki Sevgili (My Love in the Sky, Remzi Jöntürk-1966), Severek Dövüşenler (Those Who Fight Lovingly, Adnan Saner-1966), Fedai Komandolar Kıbrıs'ta (Fedai Commandos In Cyprus, Nejat Okçugil-1967), Komandolar Geliyor (Commandos Are Coming, Nejat Okçugil-1967). These films, on the one hand, bring the problems of the island Turks to the agenda of Turkey, on the other hand, help the public to prepare for a possible operation to be carried out against the island of Cyprus. In this study, how the Cyprus events and the problems of the Turkish society living in Cyprus are reflected in Turkish cinema and how the ideological production of a possible war about Cyprus is carried out by analizing of Kıbrıs Şehitleri, On Korkusuz Adam ve Göklerdeki Sevgili which were selected by the purposeful sampling method among the films shot before the Cyprus Peace Operation. As a result of the analyzes made, it was concluded that a very strong nationalist ideology was dominant in the films examined, all of which were shot before Turkey's intervention in Cyprus, and that the Greek characters were equipped with negative features and presented as pure villains within this ideology, while the Turkish characters had completely positive features.Keywords: Cyprus Peace Operation, On Korkusuz Adam, Göklerdeki Sevgili, Kıbrıs Şehitleri, Ideology and Cinema.