Tabu ve mülkiyet ilişkisi bağlamında Anadolu sahası Türk masalları

Abstract

Türk halk edebiyatının ana kaynaklarından biri olan masallar, toplumun kültürel gen kodlarını muhtevasında barındırır. Masallar geçmişten günümüze kültürler arası bir köprü vazifesi görerek toplumsal belleğin muhafazasını üstlenir. Genel olarak masallar evrensel bir çerçevede düşünülse de anlatıcılar tarafından masal motifleri toplumun kültürel dokusuna göre yerelleştirilerek aktarılır. Bu durum masalların anlatıldığı toplumun sosyokültürel unsurları ile bütünüyle ayrılmaz bir bağ oluşturduğunu ifade etmek için yeterlidir. Masalların bünyesinde barındırdığı kültürel aktarım unsurlarından biri de tabulardır.Yazısız ilk yasalar olarak tanımlanabilen tabular, toplumsal düzenin sağlanması adına ortaya çıkmıştır. Toplumsal düzlemde kutsal kabul edilen ve mana olarak adlandırılan özel bir gücü bünyesinde barındırdığına inanılan belirli kişi veya nesneler tabu olarak nitelendirilir. Tabulaştırılan bireylerin toplum içinde korkulan ve saygı duyulan kişiler olması erkek-kadın ayrımı ile birlikte ortaya çıkmış olan sınıfsal farkları da desteklemiştir. Sınıf farkının tabii sonucu olarak teşekkül etmiş olan toplumsal yapı, kendisini ayakta tutabilmek için ötekilere ihtiyaç duymuştur. Bu bağlamda hukuki paradigmaların temelini oluşturan tabular, ötekileştirme kavramını da desteklemiştir. Bununla birlikte tabular, mülkiyet müessesesinin teşekkülü ile birlikte ortaya çıkmıştır. Kısaca belirli bir mülki unsurun korunması adına teşekkül ettirilmiştir.Varlıklar üzerinde bireylerin sahipliğini belirten mülkiyet, özel ve toplumsal olmak üzere iki ana gruba ayrılır. İlkel dönemlerde ortaklaşa hayatın getirisi olarak sadece toplumsal mülkiyetin bulunduğu varsayılmıştır. Fakat ölü ile birlikte gömülen şahsi eşyalar ve av aletleri gibi unsurlar bireysel sahipliği ifade eder. Çünkü gömülen eşyalar topluma değil bireye aittir. Toplumsal hayatın hemen her safhasında kendine yer bulabilen mülkiyet, masalların muhtevasında da geniş bir yer tutar. Buradan hareketle tabu ve mülkiyet unsurlarının masal metinlerinde tespit edilmesi çalışmanın temel amacını oluşturur. Çalışmada tabu ve mülkiyet ile ilişkili yüz on altı adet masal, örneklem metodu kullanılarak belirlenmiştir. Belirlenen tabular Stith Thompson'un Motif Index of Folk Literature adlı eseri baz alınarak sıralanmıştır. Anadolu sahası Türk masallarında bulunan mülkiyet ile ilgili unsurlar genel itibarı ile tabu motifinin olduğu bölümlerde ortaya çıkmıştır. Masal metinlerinde sıklıkla karşılaşılan yasaklanmış oda motifi genellikle hane mülkiyeti ile ilgilidir. Ev ve özel yaşam, masallarda bu yasak ile koruma altına alınır. Bununla birlikte yasaklanmış bölgeye gidenler, dev tarafından öldürülmek istenir. Nitekim mülki bir unsur olan beden, ortaya çıkan bu yasakla korunmaya çalışılır. Bu minval üzere masalların içerisinde otuz sekiz adet tabu, dokuz adet ise mülki unsur tespit edilmiştir.

Folk tales, one of the main sources of Turkish folk literature, contain the cultural gene codes of the society in their content. The tales act as a bridge between cultures from the past to the present and undertake the preservation of social memory. Although the tales are generally thought of in a universal framework, they are conveyed by the narrators by localizing them according to the cultural pattern of the society. This situation is enough to express that the society in which the tales are told forms an inseparable connection with the sociocultural elements. Taboos are one of the cultural transmission elements that folk tales contain.The taboos that can be defined as the first unwritten laws that human beings have formed have emerged in order to ensure social order. Certain persons or objects that are considered sacred on the social level and believed to contain a special power called meaning are considered taboo. The fact that the individuals who are tabooed are feared and respected in the society also supported all the class differences that emerged with the male-female distinction. The social structure, which was formed as a natural result of the class difference, needed others in order to sustain itself. In this context, the taboos, which form the basis of juridical paradigms, also supported the concept of marginalization. However, taboos emerged with the formation of the property institution. In short, it was formed in order to protect a certain property.Property, which indicates the ownership of individuals on assets, is divided into two main groups as private and social. In primitive times, it was assumed that there was only social property as the income of common life. However, items such as personal belongings and hunting tools buried with the dead signify individual ownership. Because the buried items belong to the individual, not the society. Property, which can find a place for itself in almost every stage of social life, also has a large place in the content of folk tales. Thus, the determination of taboo and property elements in folk tales constitutes the main purpose of the study.One hundred sixteen folk tales related to taboo and property were determined using the sampling method in the study. The determined taboos are listed based on Stith Thompson's Motif Index of Folk Literature. The elements related to property in the Anatolian field Turkish tales emerged in the sections with taboo motifs in general. The forbidden chamber motif, which is frequently encountered in fairy tale texts, is generally related to household ownership. Household and private life are protected by this prohibition in folk tales. However, those who go to the forbidden area are tried to be killed by the giant. As a matter of fact, the body, which is a property element, is tried to be protected with this ban. In this way, thirty-eight taboos and nine property elements have been identified in the folk tales.