İkinci Dünya Savaşı'ndan İran İslam Devrimi'ne İran Kürtleri (Siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel konumları)

Abstract

Kürtler, yirminci yüzyılda Türkiye ve Irak'la birlikte İran'ın da sosyal, kültürel, ekonomik ve siyasi tarihinde önemli bir yer işgal etmiştir. Aslen İranî bir millet olan Kürtler, İran'da yaşayan diğer milletlerden farklı olarak Sünni olmaları ve çoğunlukla ulaşılması zor sarp arazilerde yaşamalarından dolayı kendilerine özgü sosyal, kültürel ve ekonomik yapı geliştirmiştir. Aşiret örgütlenmesinin egemen olduğu Kürtlerin sosyal, kültürel ve hatta siyasi yapısının şekillenmesinde din adamlarının büyük rolü olmuştur. Kürtlerin muhafazakâr ve kapalı toplumsal yapısı ekonomik örgütlenmelerini de şekillendirmiştir. İranlı Kürtlerin ekonomik yapısında; yarı göçebe aşiretlerin ve yerleşik köylülerin tarım, hayvancılık ve dokumacılık faaliyetleri ile sınır bölgelerinde yaşayan Kürtlerin çoğunlukla yasal olmayan yollardan gerçekleştirdiği ticaret egemen olmuştur. Kürtlerin İkinci Dünya Savaşı ve İslam Devrimi arasındaki dönemde siyasi faaliyetleri ise Rıza Şah'la birlikte başlayan ve bu ülkedeki yerel kimlik, kültür ve özerk aşiret yapılanmalarını tehdit eden ulusallaşma, modernleşme ve merkezileşme politikalarının sonucunda şekillenmiş ve özerkliği hedeflemiştir.Bu çalışmada; Kürtlerin İran'daki sosyal, kültürel ve ekonomik faaliyetleri İkinci Dünya Savaşı ve sonrasındaki siyasi eylemleri ile birlikte ele alınmıştır.

In the twentieth century, the Kurds occupied an important place in the social, cultural, economic and political history of Iran along with Turkey and Iraq. Originally an Iranian nation, the Kurds, unlike other nationalities living in Iran, have developed their own unique social, cultural and economic structure due to the fact that they are Sunni and mostly live in steep terrain that is difficult to reach. The clergy have played a major role in shaping the social, cultural and even political structure of the Kurds, which is dominated by tribal organization. The conservative and closed social structure of the Kurds has also shaped their economic organization. In the economic structure of the Iranian Kurds; semi-nomadic tribes and sedentary peasants have dominated agriculture, livestock and weaving activities, as well as trade, which the Kurds living in the border areas mostly carry out illegally. The political activities of the Kurds in the period between the Second World War and the Islamic Revolution; It was shaped as a result of nationalization, modernization and centralization policies that started with Reza Shah and threatened local identity, culture and autonomous tribal structures in this country and aimed at autonomy.In this study, the social, cultural and economic activities of the Kurds in Iran are discussed together with their political actions during and after the Second World War.