Sürdürülebilir tüketim kararında duyguların rolü: Bütünleşik seçim ve gizil değişken yaklaşımı

Abstract

Günümüzde uygulanan büyüme odaklı modellerin sürüdürülebilir olmadığı ve tüketimbağlamında bireylerin sürüdürülebilir tüketime uygun davranışlar göstermedikleribilinmektedir. Giderek önemi artan bu konudaki politikalar ise bazı noktalardabaşarısızlığa uğramaktadır. Bu durum, birçok araştırmacı tarafından, bireysel tercihlerinoluşumu ve kalıcılığının altında yatan bilişsel sürecin eksik bir şekilde anlaşılmasına vemodellenmesine bağlanmaktadır. Bireylerin tüketim tercihlerinin açıklanmasında seçimmodelleri sıklıkla kullanılmaktadır. Son yıllarda, geleneksel seçim modellerinin seçimdavranışını yeterince açıklayamamasına yanıt olarak, farklı yöntem ve yaklaşımlar ortayaçıkmaya başlamıştır. Bu yaklaşımlardan biri de Bütünleşik Seçim ve Gizil Değişken(ICLV) modelidir. ICLV modeli, karar verme sürecinin mevcut yapılarına gizil yapılarındâhil edilmesine izin vererek herhangi bir seçimin oluşumunun altında yatan bilişselsüreci açık bir şekilde modellemeye çalışmaktadır. Karar verme sürecinin birçok faktörünetkisi altında olduğu ve bilişsel yanlılıklar barındırdığı bilinmektedir. Bu sürecin nasılçalıştığına dair daha derin bir anlayış elde etmek için, bireysel karar vermeyi incelemekönemlidir. Çünkü bireysel düzeyde alınan kararlar toplumun bütününü ilgilendirecekçevresel, sosyal ve ekonomik sonuçlar ortaya koyabilmektedir. Bu çalışma, sürdürülebilirtüketim davranışını karar verme perspektifinden ele alarak planlı davranış teorisiçerçevesinde farklı duyguların etkilerinin araştırıldığı bir ICLV modeli sunmaktadır.Tahmin edilen model sonucunda, sürdürülebilir tüketime uygun ürünlerin daha fazlatercih edilmesi için fiyatlarının kabul edilebilir düzeyde olmasının ve ürünlerin yerel,çevre dostu ve organik niteliklere sahip olmalarının önemli olduğu sonucu elde edilmiştir.Planlı davranış teorisi yapıları incelendiğinde, niyetin sürdürülebilir tüketim kararınıaçıklamada anlamlı bir etkisinin olduğu bulunmuştur. Son olarak duygularınsürdürülebilir tüketim kararı üzerindeki etkisi değerlendirildiğinde pozitif bir duygu olangurur duygusunun faydayı arttırıcı yönde bir etki gösterdiği sonucu elde edilmiştir.Çalışmanın sonuçları teorik ve pratik bir bakış açısıyla tartışılmıştır.Anahtar kelimeler: Bütünleşik seçim ve gizil değişken modeli, Hibrit model, Karar verme, Duygular, Sürdürülebilir tüketim

The growth-oriented models applied today are unsustainable and when considered in thecontext of consumption, individuals do not show behavior suitable for sustainableconsumption. Policies on this issue, which are becoming increasingly important, fail atsome points. The failure of these policies is attributed by many researchers to anincomplete understanding and modeling of the cognitive process underlying theformation and persistence of individual preferences. Choice models are frequently usedto explain the consumption preferences of individuals. Recently, different methods andapproaches have emerged as a response to the inability of traditional choice models. Oneof these approaches is the Integrated Choice and Latent Variable (ICLV) model. TheICLV model allows explicitly modeling the cognitive process underlying any choice byallowing the integration of latent structures into existing structures of decision-making.The decision-making process is under the influence of many factors and containscognitive biases. To gain a deeper understanding of how this process works, it isimportant to examine individual decision-making. Because the decisions taken at theindividual level can reveal environmental, social, and economic consequences that willconcern the whole society. This study presents an ICLV model in which the effects ofdifferent emotions are investigated within the framework of the theory of plannedbehavior by considering sustainable consumption behavior from a decision-makingperspective. As a result of the estimated model, it was concluded that it was importantthat the prices are at an acceptable level to prefer products suitable for sustainableconsumption, and it is significant that the products have local, environmentally friendly,and organic attributes. When the theory of planned behavior variables was examined, itwas found that intention has a significant effect on sustainable consumption decisions.Finally, when the effect of emotion on the sustainable consumption decisions is evaluated,it is concluded that pride has a positive effect on the preference for sustainableconsumption choices. The results of the study are discussed from a theoretical andpractical points of view.Keywords: Integrated choice and latent variable model, Hybrid model, Decision-making, Emotions, Sustainable consumption