Türk kamu yönetiminde saydam yönetim yaklaşımı: Bilgi Edinme Kanunu ve uygulamaları

Abstract

Dünyada 20. yüzyıl anlayışına egemen olan klasik yönetim tarzı yerine, şeffaf yönetim tarzını kapsayan yeni yönetim anlayışı hukuk kurallarına girmeye başlamıştır. Bu sayede, yavaş olan yönetim verimsizliği, halk ile arasına mesafe koyan yönetim tarzı süratle bırakılarak yerine; katılımcı, saydam, hesap verebilir, hukuk kurallarına ve insan haklarına dayalı, halkla beraber yönetme tarzına dayanan, demokratik, saydam yönetim tarzına geçiş hedeflenmiştir. Türk tarihinde, yönetimde şeffaflık kavramı uygulanabilirlik yönünden yavaş işleyen bir süreçten geçmiştir. Osmanlı döneminde 1876 yılında ilan edilen Kanuni Esasi'de (KE) düzenlenen dilekçe hakkı, ilk yasal süreç olarak kabul edilebilir. Cumhuriyet döneminde ise dilekçe hakkı 1961 Anayasasına kadar varlığını sürdürmüştür. 1981 Anayasasının dilekçe hakkı başlıklı madde içerisine, bilgi edinme hakkı ibaresi getirilerek Türk kamu yönetiminde şeffaflığın gelişimi anayasal ve yasal düzeyde yerini almıştır. Bu bağlamda ülkemizde, 2000'li yılların başlarında Bilgi Edinme Hakkı Kanunu (BEHK) 9/10/2003 tarih ve 4982 Kanun numarası ile 25269 Sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bilgi Edinme Kanunu ile yavaş işleyen kamu yönetimi anlayışından uzaklaşılarak, vatandaşların yönetime olan güvenlerinin arttırılması ve vatandaşların yönetimde daha çok söz sahibi olmaları hedeflenmiştir. Bilgi edinme hakkı kavramının hayatımıza girmesinden sonra şeffaf yönetim anlayışının gereği olarak 2004 yılında 5176 Sayılı `Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun` kabul edilmiştir. Kabul edilen bu kanuna yönelik 13.04.2005 tarih ve 25785 Sayılı Resmî Gazete'de yürürlüğe giren `Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri ile Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik` yayımlanmıştır. Etik kurulun amacı olarak madde 1'de `etik davranış ilkeleri belirlemek ve uygulamayı gözetmek` olarak düzenlenmiştir. Bu düzenlemeden anlaşılacağı üzere kurula ilke belirleme yetkisi verilerek, Kurul koyduğu bu ilkelerin de denetleyicisi konumuna getirilmiştir. Bilgi edinme hakkı kavramının anayasal olarak yürürlüğe girmesinden sonra, yasal düzenlemeler çerçevesinde saydam yönetim anlayışı kapsamında 20 Kasım 2006 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Kurumu tarafından 2006/3 sayısı ile yayımlanan Genelge kapsamında Başbakanlık İletişim Merkezi (BİMER) kurulmuştur. Halkla ilişkiler merkezi gibi hareket etmiş olan BİMER, vatandaşın sorunlarına çare arayarak, bakanlıkların da bu birim ile koordineli çalışmasını sağlamıştır. BİMER aracılığı ile her türlü talep, şikâyet, ihbar, görüş ve öneriler doğrudan Başbakanlığa ve Başbakanlık aracılığı ile diğer kurumlara ulaştırılabiliyordu. Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi ile BİMER kapatılarak Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi (CİMER) kurulmuştur. Bu kuruluşun amacı da vatandaşların her türlü talep, şikâyet, ihbar, görüş ve önerilerini doğrudan Cumhurbaşkanlığı aracılığı ile ilgili diğer makamlara ulaştırmak ve bu başvurularla ilgili konuları çözümle sonuçlandırmaya çalışmaktır. 2012 tarihinde yürürlüğe giren `6328 Sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu` hayata geçirilmiştir. Şeffaf devlet yönetiminin kurumsallaşmasına yönelik atılan adımlar kapsamında bu kanunun amacı, idarenin her türlü eylem ve işlemlerini, tutum ve davranışlarını insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek ve araştırmaktır.

Instead of the classical style of governance that dominated the 20th century in the world, the new understanding of governance, including transparent management style, began to enter the rules of law. In this way, the slow management inefficiency and the distance between the public and the management style were quickly left. The aim of the new management style is to transition to a participatory, transparent, accountable, democratic and transparent management style based on rules of law and human rights. In Turkish history, the concept of transparency in management has gone through a slow process in terms of applicability. The right to petition issued in the Statutory Essence (KE) declared in 1876 during the Ottoman period can be considered as the first legal process. In the Republican period, the right to petition continued until the 1961 Constitution. The right to information was included in the article entitled right to petition of the 1981 Constitution and the development of transparency in Turkish public administration took its place at the constitutional and legal level. In this context, in the early 2000s, the Law on Right of Information Acquirement (BEHK) entered into force by being published in dated 9/10/2003 4982 law numbered with the Official Gazette No. 25269. With the Law of Information Acquirement, it was aimed to increase the citizens' confidence in the management and to have a greater voice in the management by moving away from the slow functioning public administration approach. After the introduction of Right of Information Acquirement, the Law No. 5176 `Law on the Establishment of an Ethics Committee for Public Officials and Amendments to Some Laws` was accepted in 2004 as a requirement of transparent management. For this adopted law, entered into force in the Official Gazette No. 25785 on 13.04.2005 dated `Implementing Regulation on the Code of Ethics and Procedures of Application for Public Officials` was published for this law. According to Article 1 as the purpose of the Ethics Committee regulated as `to determine the principles of ethical behavior and to observe the practice`. As it can be understood from this regulation, the Board has been given the authority to determine the principles and the Board has become the supervisor of these principles. After the constitution Right of Information Acquirement concept has come into force, within the framework of transparent management approach within the scope of legal regulations in the Republic of Turkey Prime Ministry Communication Center on 20 November 2006 covered by the circular issued by the Prime Minister with a number 2006/3 Authority (BIMER) it was established. Acting as a public relations center, BİMER, by seeking solutions to the problems of the citizens, ensured that the ministries work in coordination with this unit. Through BİMER, all kinds of requests, complaints, notices, opinions and suggestions could be forwarded directly to the Prime Ministry and other institutions through the Prime Ministry. The Presidential Communication System (CIMER) was established by closing the BIMER with the Presidential government system. The aim of this organization is to convey all kinds of requests, complaints, notices, opinions and suggestions of the citizens directly to the other authorities through the Presidency and to try to finalize the issues related to these applications with a solution. Entered into force on 2012 `Law No. 6328 on the Ombudsman Institution` was implemented. The aim of this Law on the institutionalization of transparent state administration is to examine and investigate all kinds of actions and actions of the administration, attitudes and behaviors in terms of compliance with law and equity within the understanding of justice based on human rights.