Tunceli yöresindeki eski Türk inançlarının izleri

Abstract

Kadim bir geçmişe sahip eski Türk inanışları, Türk kültürünün ve medeniyetinin en önemli kaynaklarındandır. Eski Türk inanışları geçmiş zamandan günümüze kadar, değişen zaman, mekân ve kültürel etkileşimlere rağmen izlerini yaşatmaktadır. Özellikle Anadolu toplumunun dini ve sosyal yaşantısı içerisinde eski Türk inançlarının ve kültürünün izlerini görmek mümkündür. Bu doğrultuda yaptığımız çalışma, Tunceli yöresindeki dini ve sosyal hayatı inceleyerek, kadim inançların İslam'la harmanlanarak günümüze kadar nasıl devam ettiği sorusunun cevabını ve eski Türk inançlarının Tunceli yöresindeki yansımalarını ortaya koymaktadır.Bu maksatla tezimizin birinci bölümünde eski Türk dini ve bu din içerisinde bulunan yer-su, ağaç, ateş, dağ, su, kurban kültleri incelenmiş, bu kültlerin günümüzdeki yansımalarına değinilmiştir. İkinci bölümde; yörede baskın olan Alevilik/Kızılbaşlık ve Alevilik/Kızılbaşlığın Tunceli yöresindeki görünümü, önemli dini ve kültürel günler, Hızır kültü, yörede yaşayan eski Türk kültür motiflerinden mezar taşı ve balbal geleneği, dağ keçisi/geyik kültü ele alınmıştır. Üçüncü Bölümde Tunceli yöresinde eski Türk inançlarının yansımalarının somut olarak görüldüğü kutsal ziyaret mekanları, türbeler ve bir takım inançsal mekanlar incelenmiş, bu mekanlardaki ibadet pratikleri ve ritüeller gözlemlenmiş, buralarda yaşamaya devam eden eski Türk inanç motifleri tespit edilmiştir. Dördüncü ve son bölümde ise geçiş dönemleri kapsamında, doğum, sünnet, kirvelik, evlilik, musahiplik ve ölüm ile ilgili inanışlar, gelenekler ve ritüeller ele alınıp, eski Türk inancı ve kültürünün yansımaları ortaya koyulmaya çalışılmıştır.

Ancient Turkish beliefs with an ancient past are among the important sources of Turkish production and civilization. Ancient Turkish beliefs survive in spite of changing time, place and cultural interactions from past to present. It is possible to see the traces of other Anatolian religious and social life, old Turkish beliefs and productions. In this direction, our study examines the religious and social life in the Tunceli Region, and reveals the answer to the question of how ancient beliefs have been blended with Islam and the reflection of the ancient Turks in the region of Tunceli.For this purpose, in the first part of our thesis, the ancient Turkish religion and the cults of earth-water, tree, fire, mountain, water, sacrifice in this religion are examined, and the reflections of these cults in our day are mentioned. In the second part; The view of the dominant Alevism / Kızılbaş and Alevis / Kızılbaş in Tunceli region, important religious and cultural days, Hızır cult, tombstone and balbal tradition from ancient Turkish cultural motifs living in the region, mountain goat / deer cult were discussed. In the third chapter, sacred visiting places, tombs and some religious places where reflections of old Turkish beliefs can be seen concretely in the Tunceli region were examined, the worship practices and rituals in these places were observed, and the old Turkish belief motifs that continued to live there were determined. In the fourth and last chapter, beliefs, traditions and rituals related to birth, circumcision, kirvellik, marriage, musahipism and death were discussed within the scope of the transition periods, and the reflections of the old Turkish belief and culture were tried to be revealed.