Irak'taki Yahudi toplumu (1839-1952)

Abstract

Irak Yahudileri, tarihi süreç içerisinde Irak'ta varlık göstermiş yaklaşık 2.500 yıllık tarihi bir mirasa sahip bir topluluktur. Irak Yahudileri ağırlıklı olarak Bağdat şehrinde inanç özgürlüğü ve refah içerisinde yaşayarak klasik İslam ve kültür medeniyetinin temellerinde yer almıştır. Irak'ın Osmanlı Devleti hakimiyetine girmesinden sonra da Irak Yahudilerinin ekonomik, kültürel ve toplumsal alanlarda gelişimi ve değişimi devam etmiş, özellikle ticari anlamda uluslararasılaşmaya dönük faaliyetlerde bulunmuşlardır. Irak'taki Yahudi toplumun evrilmesinin en önemli dönemlerinden birini I. Dünya Savaşı yılları ve sonrasında ortaya çıkan gelişmeler oluşturmaktadır. Irak Yahudileri, Irak'ın İngiltere tarafından işgal edilmesi sonrasında Irak'ta manda idaresinin kurulduğu dönemden, Irak'ın bağımsız bir devlet olarak varlık göstermeye başladığı 1932'ye kadar, Osmanlı Devleti döneminde olduğu gibi, ekonomik, sosyal ve kültürel alanlarda önemli görevlerde bulunarak Irak devletinin kurumsal hayatında da etkili olmuşlardır. II. Dünya Savaşı'nın yaklaşmasıyla, (1936-1939), artan Nazi propagandası ve Siyonist faaliyetlerin neticesinde durumlarında birtakım değişikler meydana gelmiş, Yahudilere yönelik kısıtlayıcı yasalar ve kamu görevlerinden ihraç ile başlayan Yahudi karşıtı tavırların fiziksel saldırılara dönüştüğü bir süreç yaşanmıştır. 1941'de Farhud olarak nitelendirilen olaylar neticesinde çok sayıda Yahudi hayatını kaybetmiş; ancak bu olaylar kitlesel bir göç hareketine neden olmamıştır. 1948'de İsrail Devleti'nin kurulması Irak Yahudilerinin Irak'tan göç etmesinde bir dönüm noktasını teşkil etmiş, 1950'de çıkarılan yasa kapsamında Yahudilerin belli şartlara uyması halinde Irak'tan ayrılmalarına izin verilmiştir. Söz konusu yasa, Irak Yahudilerinin Irak'tan toplu göçüne neden olurken 1952'ye gelindiğinde Irak'taki Yahudilerin varlığı fiili olarak sona ermişti.Anahtar Kelimeler: Irak Yahudileri, Farhud, Göç, İsrail Devleti, Siyonizm.

Throughout the historical process, Iraqi Jews were a community that existed in Iraq approximately 2.500 years and had a historical heritage. Iraqi Jews lived mainly in the city of Baghdad with freedom of belief and prosperity, and took their place in the foundations of classical Islamic and cultural civilization. After Iraq came under the domination of the Ottoman Empire, the development and change of Iraqi Jews continued in the fields of economic, cultural, and social, and especially they carried out activities aiming at internationalization in the commercial sense. One of the most important periods in the evolution of the Jewish community in Iraq was the developments that emerged during and after the World War I. From the period when the mandate administration was established in Iraq after the invasion of Iraq by the British till 1932 Iraq began to exist as an independent state in 1932, Iraqi Jews were also influential in the institutional life of the state through holding important positions in the economic, social, and cultural fields as in the Ottoman Empire period. As a result of the increasing Nazi propaganda and Zionist activities, and the approach of the World War II (1936-1939), there occurred some changes in their situation. There was a process in which anti-Jewish attitudes that started with restrictive laws against Jews and their dismissal from public services, turned into physical attacks. As a result of the events described as Farhud in 1941, many Jews lost their lives; however, these events did not cause a mass migration movement. The establishment of the State of Israel in 1948 marked a turning point in the migration of Iraqi Jews from Iraq, and within the scope of the law enacted in 1950, Jews were allowed to leave Iraq if they met certain criteria. While the law in question caused the mass migration of Iraqi Jews from Iraq, the existence of Jews in Iraq actually ended by 1952.Keywords: Iraqi Jews, Farhud, Migration, The State of Israel, Zionism.