Mükellef haklarının vergi uyumuna etkisinin analizi: Batı Akdeniz örneği

Abstract

Batı Akdeniz Bölgesi'nde mükellef haklarının vergi uyumu üzerindeki etkilerinin tespit edilmesi amacıyla bu tez hazırlanmıştır. Tez üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde mükellef hakları, ikinci bölümde vergi uyumu konuları detaylı olarak incelenmiş, üçüncü bölümde Batı Akdeniz Bölgesi'nde anket yöntemi ile yapılan araştırma bulgularına yer verilmiştir. Araştırmada nicel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Veriler anket yöntemi ile elde edilmiştir. Araştırmaya ait verilerin analizleri; SPSS (Statistical Package for Social Sciences) ve Amos programları kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Öncelikle, verilerin güvenilirliği ve normal dağılımı sağlayıp sağlamadığını test etmek amacıyla; güvenilirlik ve normallik dağılımı analizleri yapılmıştır. Verilerin güvenilirliği test edildikten sonra yapı geçerliliğini sağlamak amacıyla ölçeklere doğrulayıcı faktör analizi uygulanmıştır. Analiz sonucunda elde edilen araştırma boyutlarının birbirleri ile arasındaki ilişkiyi test etmek için korelasyon analizleri gerçekleştirilmiştir. Araştırma hipotezlerini test etmek amacıyla regresyon analizi ve varyans analizleri gerçekleştirilmiştir.Araştırmanın boyutları; bilgi edinme hakkı, kesinlik hakkı, özel hayatın gizliliği hakkı, ticari sırların gizliliği hakkı, yargı yoluna başvurma hakkı, vergi uyumu ve vergi idaresine güven olarak belirlenmiştir. Yapılan analizler sonucunda: Vergi uyumunu, bilgi edinme hakkı, kesinlik hakkı ve vergi idaresine güvenin pozitif yönde etkilediği; vergi idaresine güveni, bilgi edinme hakkının pozitif yönde etkilediği; daha önce vergi denetimine tabi tutulanların, vergi cezası alanların, vergi uyuşmazlığı nedeniyle idari ve yargı çözüm yollarına başvuranların vergi uyumu düzeylerinin, bu deneyimleri olmayanlara göre yüksek olduğu; katılımcıların cinsiyetleri, medeni durumları, öğrenim durumları ve çalışma süreleri ile vergi uyumu düzeyi arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olmadığı bulgularına ulaşılmıştır.

This thesis has been prepared in order to determine the effects of taxpayer rights on tax compliance in the Western Mediterranean Region of Türkiye. The thesis consists of three parts. In the first part, taxpayer rights; in the second part, tax compliance issues are examined in detail; and in the third part, the research findings of a survey carried out in the Western Mediterranean Region are given.The quantitative research method was used in the study. The data were obtained by the survey method. Analysis of research data was carried out by SPSS (Statistical Package for Social Sciences) and Amos programs. First of all, in order to test whether the data provides reliability and normal distribution; reliability and normality distribution analyzes were performed. After testing the reliability of the data, confirmatory factor analysis was applied to the scales to ensure construct validity. Correlation analyses were conducted to test the relationship between the research dimensions obtained from the analysis. Regression analysis and analysis of variance were performed to test the research hypotheses.The dimensions of the research were determined as the right to be informed, the right to certainty, the right to privacy, the right to confidentiality and secrecy, the right of appeal, tax compliance, and trust in the tax administration. As a result of the analysis: tax compliance is positively affected by the right to be informed, trust in the tax administration, and the right to certainty. Trust in the tax administration is positively affected by the right to be informed. The tax compliance levels of those subjected to a tax audit; received tax penalties, and resorted to administrative and judicial remedies for tax disputes are higher than those who do not have this experience. It was found that there was no statistically significant relationship between the participants' gender, marital status, degree of education and working time, and level of tax compliance.