Kafkasya'da Hazarlar

Abstract

Hazarlar, Kafkasların kuzeyinde Göktürklerin batı ucundaki varisi olarak ortaya çıkmış ve uzun yıllar boyunca bulunduğu coğrafyada sükûneti sağlamış Türk kökenli bir topluluk olarak tarihe adını yazdırmıştır. Adının ne manaya geldiği, kökeninin neye dayandığı, din seçimlerinin nedenleri ve Hazar şehirlerinin yerelleştirilmesi gibi pek çok konuda fikir ayrılıklarının bulunmaktadır. Hazarlar, kıtalararası geçişin merkezinde yer alan Kafkasya için komşu milletlere karşı verdiği mücadele göz ardı edilmeyecek kadar değerli olmuştur. Bu mücadelelerde İslam ordularının kuzeye çıkışının engellenmemiş olması durumunda şu anki tarih yazımının değişmesine neden olacaktı. Bunun yanı sıra Bizans, Bulgar, Macar ve Rus gibi pek çok millete karşı göstermiş olduğu mücadele de önemlidir. Bütün bu süreçlerde Hazarların siyasi huzurun yanı sıra ekonomik huzurun da tesisinde çok büyük katkıları olmuştur. Özellikle Gürcü ve Ermeni gibi pek çok Kafkas milletlerini İslam ordularına karşı koruması bunun aslında açık bir göstergesidir. Pek çok milletin yaşamış olduğu Karadeniz'in kuzeyindeki bozkırların en büyük siyasi güçlerinden biri olan Hazarlar, pek çok halklara, inançlara, kültürlere, hayat biçimlerine ev sahipliği yapmıştır. Hazar Denizi'nin batı kesiminde Avrupa Hunlarından sonra zuhur eden ikinci büyük Türk milleti olan Hazarlar, uzun yıllar boyunda Karadeniz'in kuzeyine hareket etmişlerdir. Hazar Denizi'ne isimlerini verip, adlarının yüzyıllar boyunca yaşamasını sağlamışlardır. Doğu Avrupa'da devlet kurma ve devletçilik geleneğinin en güzel temsilcileri olarak diğer milletlere örnek teşkil etmişlerdir. 8.-9. yüzyıllarda Doğu Avrupa'da güvenliği tesis eden Hazarlar, `Hazar Barışı` çağının oluşmasını sağlamıştır. Musevilik dinini kabul etmiş ilk ve tek Türk milleti olarak da tarihe geçmesi, Türk ve Dünya tarihi bakımından Hazarların yeri ve önemini göstermektedir.

The Khazars emerged in the north of the Caucasus as the successor of the Gökturks at the western end and made a mark in history as a Turkish-origin community that ensured tranquility in its geography for many years. There are disagreements on many issues such as what the name means, what its origin is based on, the reasons for religious choices and the localization of the Khazar cities. The struggle of the Khazars against neighboring nations for the Caucasus, which is at the center of the intercontinental transition, has been too valuable to ignore. If the rise of the Islamic armies to the north was not prevented in these struggles, it could cause the writing of the current history to change. Besides, the struggle of Khazars against many nations such as Byzantine, Bulgarian, Hungarian and Russian is also important. In all these processes, the Khazars are of great importance in establishing economic peace as well as political peace. The fact that they protect Caucasian nations such as Georgians and Armenians against Islamic armies is a clear indication of this. The Khazars, one of the great political powers of the steppes in the north of the Black Sea, where many nations lived, hosted many peoples, beliefs, cultures, and lifestyles. The Khazars, the second largest Turkish nation that emerged in the western part of the Caspian Sea after the European Huns, moved to the north of the Black Sea for many years. They gave the Caspian Sea their names and made their names survive for centuries.The presence of the Khazars in the Caucasus was discussed by using Turkish, Russian, Armenian, and Georgian sources. The localization of the Caspian cities has been revealed by considering the archaeological studies and written sources comparatively. Since the localization of the Caspian settlements is integrated with the historical and political geography, archaeological studies made in solving these problems belonging to the Khazars are important. As a result, archaeological data have clarified many problems in the localization of Caspian cities.